Ü M U M İ D İ L Ç İ L İ K – I I C İ L D
212
Nəhayət, qeyd etməliyik ki, başqa işarələrdən, xüsu-
silə qrafemlərdən fərqli olaraq rəqəmlər bütöv sözləri bil-
dirir.
Eyni zamanda, bunların
istifadə edilmə dairəsi də
hərflərə nisbətən çox geniş deyildir.
DURĞU İŞARƏLƏRİ
Müasir fonoqrafik yazılarda istifadə olunan vasitələrdən
biri də durğu işarələridir. Bunlar yazıda xüsusi qrup təşkil
edərək
köməkçi xarakterə malikdir. Belə ki, hərfsiz bunların
vasitəsilə heç bir səsi əks etdirmək mümkün deyildir.
Durğu işarələri
nitqin sintaktik bölünməsinə, cüm-
lələrin sərhədini müəyyən etməyə, intonasiya və məna ça-
larlarını əks etdirməyə kömək məqsədilə işlənilir. Yazıda
bunların xüsusi əhəmiyyəti vardır.
Durğu işarələri oxu-
maq və yazmağı asanlaşdırır. Elə buna görə demək olar ki,
bu işarələr olmasa, yazanın fikri oxuyana lazımi dərəcədə
çatmaz. Belə bir cəhəti əyani görmək üçün müasir yazıdan
bir parçanı işarəsiz gözdən keçirək:
“Mənim də dediyim bu-
dur gərək hökuməti bərk saxlayaq bundan ötrü nə lazımdır bun-
dan ötrü o lazımdır ki gecə-gündüz yatmayıb ayıq olasan qoy-
mayasan ki düşmənlər təzədən baş qaldırsınlar düşmən istəməz
ki zəhmətkeşlər xoşbəxt olsunlar düşmən heç istəməz ki kəndçi
yerin ağası olsun istəyirlər ki bəy-xan hökumətini bu camaatın
boğazına calasınlar buna görə heç razı olmayaq yoldaşlar bu
dəqiqə evlərinə gedib tüfənglərini götürəcək atlarını minib böyük
dəstə düzəldəcək köməyə gedəcəklər siz gərək razı olmayasınız
ki yoldaşlar torpaq əlinizdən getsin yenə bəylər xanlar başınız-
da qoz sındırsınlar bu camaata zülm eləsinlər gedin hazırlanın
gərək düşmənin başını əzək bir də dirçəlməyə qoymayaq yoldaş-
lar” (
M.Hüseyn).
Göründüyü kimi, bu parça durğu işarəsiz öz keyfiy-
yətini tam saxlaya bilmir. Burada fikir deyildiyi kimi yox,
sönük və nisbətən anlaşılmazdır.
Ü M U M İ D İ L Ç İ L İ K – I I C İ L D
213
Ümumiyyətlə, durğu işarələrinin yerində işlənilməmə-
si bəzən ikimənalılığa, fikir dolaşıqlığına gətirib çıxara bilir.
Belə hallara yol verilməməsi üçün hər hansı bir yazıda dur-
ğu işarələrinin bir sıra qaydaları yaranmışdır. Durğu işarələri
şifahi nitqin incəliyi ilə yazıda əks olunmasına xidmət edir.
Buna görə də onlar ya ifadənin məntiqi mənası ilə bağlı, ya da
cümlənin quruluşuna müvafiq yaranır.
Dostları ilə paylaş: 
