69
“Rəyin ziddiyyətliliyi çox hallarda üzürlü şəraitlərdən qalxır. Lakin bir növ
ziddiyyət vardır ki, bu cinayətdir; adamın məsləki ilə onun səsverməsi arasındakı,
vicdanı ilə davranışı arasındakı ziddiyyətdir. Heç kəsi bu növ ziddiyyətə görə nə
vaxtsa ittiham etməyəcəkdir”.
Və bu vəziyyət 1850-ci ilin 7 martında yarandı, tarixin bir günü Senat
zalında edilən çıxışın başlığına çevrildi. Heç kəs həmin gün və hətta 1851-ci ildə
Uebsterin öz müraciətinə verdiyi rəsmi başlığı dəyişə bilmədi, çünki İstiqlaliyyət
Günü İyulun Dördü tək tanınan kimi, bu çıxış da “Martın Yeddisinə” çevrildi.
Sonrakı ayların yuxusuzluğundan sonra o, qərara gəldi ki, əgər onun
sağlamlığı icazə versə, bu, onun axırıncı böyük cəhdi olmalıdır. Uebster çıxış
etmək üçün arsen oksidi və digər həblərlə özünü möhkəmləndirirdi və səhər
vaxtlarını öz qeydlərini cilalamağa həsr edirdi. Silahlı serjant şən qaydada onun
yolunu kəsib dedi ki, Senat öz iclasına başlamamışdan iki saat əvvəl zal,
qalereyalar, zalın qabağı, hətta Kapitolinin dəhlizləri Deniel Uebsteri dinləmək
üçün, millətin bütün hissələrindən bir neçə gün ərzində səfər etməklə gələn
adamlarla doludur. Əcnəbi diplomatların çoxu və Nümayəndələr Palatasının
üzvlərinin əksəriyyəti daimi otaqda rəqabət aparanların arasındadırlar. Senatın
iclası başlayanda üzvlər müşahidəçilərin və müvəqqəti skamyaların arasından
keçərək, öz yerlərini tuta bildilər. Onların hər birini stolun üstündəki ictimai
sənədlər topası görünməz edirdi. Senatorların çoxu öz yerlərini xanımlara
verirdilər və cərgə aralarında dayanıb Uebster tərəfindən açılacaq partlayışı
gözləyirdilər.
Vitse-Prezident çəkici ilə sessiyanın açıldığını bildirəndə Viskonsindən olan
senator Uoker bir gün əvvəl etdiyi çıxışı bitirmək üçün söz istədi, sədrə dedi ki,
“bu geniş auditoriya məni dinləmək üçün gəlməyib və bir adam vardır ki, o,
məclisi auditoriyaya çevirə bilir. Onlar onu dinləməyi gözləyirlər
və hiss edirəm ki,
mənim borcum belədir və bu, mənə xoş gəlir ki, çıxış imkanını Massaçusetsdən
olan Senatora verim”.
Deniel Uebster aramla ayağa qalxanda, camaat sakitləşdi; onun qeyri-adi
fiziki görünüşünün təəssürat yaradan bütün cəhətləri – böyük, qara, fikrə dalmış
70
gözləri, tuncdan tökülmüşə bənzəyən gözəl bədən quruluşu, sehrli qaydada
qübbələnən alnı – otuz ildən çox müddətdə olduğu kimi eyni qorxu ilə zala ağalıq
edirdi. Özünün bürünc düymələri olan tanış mavi frakında, bizon dərisindən olan
jiletdə və şalvarda idi, o, qəsdən bir qədər fasilə verdi, elə bil ki, bu zalda yığılmış
ən böyük Senatorların məclisinə - Kley, Benton, Hyuston, Cefferson Deyvis, Heyl,
Bell, Kass, Çeyz, Stifen A.Duqlas və digərlərinə bir anlığa baxdı. Ancaq bir sifət
yox idi – o, yadlaşmış Con K.Kalhoun idi.
Bütün gözlər çıxış edənə dikilmişdi. Öz oğlundan başqa heç bir müşahidəçi
bilmirdi ki, o, nə deyəcəkdir. Qəzet müxbiri yazırdı: “Mən əvvəllər heç vaxt
təsadüfən burada keçirdiyim dərin hissə məruz qalmamışdım və ya natiqin
səsindəki daha fərqli əks-sədanı tutmaq üçün daha çox hərtərəfli həyəcan
keçirməmişdim”.
Emersonun onu bir dəfə təsvir etdiyi kimi, özünün cəzbedici ilhamlanması
anlarında Uebster həqiqətən də “dodaqlarına mərmi doldurulmuş böyük top” idi.
Axırıncı dəfə valehedici natiqlik qabiliyyətini cəmləyərək, o, özünün ərazilərdə
quldarlığa qarşı olan əvvəlki mövqeyini tərk etdi, Qaçmış Qul Qanununa öz
seçicilərinin nifrətini tərk etmişdi. Tarixdəki öz yerini və öz həmvətənlərinin
ürəklərini tərk etmişdi və iyirmi il ərzində ondan qaçan bir məqsədi – Prezidentlik
üçün olan son şansını tərk etmişdi. Deniel Uebster Birliyə risq etməkdənsə, öz
karyerası və öz nüfuzu ilə risq etməyə üstünlük vermişdi. O, çıxışına belə başladı:
“Mister Prezident (Senata sədrlik edənə müraciət qaydasında – tərcüməçi), mən bu
gün Massaçusets əhli kimi deyil, Şimal adamı kimi deyil, Amerikan kimi və
Birləşmiş Ştatlar Senatının üzvü kimi çıxış etmək istəyirəm... Mən bu gün Birliyin
qorunub saxlanması üçün danışıram. Öz səbəbimə görə məni dinləyin”.
O, danışırdı, lakin qısa müddət idi ki, danışırdı, bu vaxt qara plaşına
bürünmüş arıq Kalhoun başını əyən kimi göründü, öz yerinə oturmaqda ona
nümayişkaranə surətdə kömək edirdilər. O, titrəyə-titrəyə öz yerinə oturdu. Azacıq
hərəkət etməyə qadir olduğundan, çıxış edən onu sezmirdi. Xəstəlik Cənubi
Karolinadan olan Senatorun iştirakının qarşısını almışdır,
sözlərini deyən Uebsterin
bir neçə peşimançılıq ifadələrindən sonra, Kalhoun kürsünün qollarından yapışaraq