4-iii psihologija tur indd

135
sağlık mesleki okullar için
kasların yoğun elektrik aktiviteleri kaydedilir, ancak bu aktivite önlenmiş-
tir ve insan görünüşte sakindir, yoğun ve hızlı göz hareketleri (nitekim bu 
durum buna göre adını da almıştır: rapid eye mowment), nabızda ve tansi-
yonda değişiklik, nefes alma derinliği ve yoğunluğunda değişiklikler mey-
dana gelmektedir. Organizmanın bu gibisinden aktif durumu nedeniyle, 
REM uyuma aşaması daha paradoksal uyuma fazı olarak da adlandırılır, 
çünkü insan görünüşte aktif değildir, ama aslında oldukça etkin bir aşama-
da bulunur. NREM fazında tüm bu değişiklikler görülmez ve aktivitenin 
olmadığı bir dönemdir.
Huzursuzluk
Relaksasyon
Uyuklama hali
Uyku
Derin uyku
Res. No. 22 EEG yardımıyla elde edilen beyin aktivitesi
1 san.

---

136
Psİkolojİ
RÜYA GÖRMEK
İnsanlar uyurken çoğu zaman rüya görürler. Rüyalarda realite ve 
mantık yoktur, zaman ve mekân duygusu kaybolur, ahlâk normları yıkılır. 
Rüyalar her zaman çok tuhaft ır, bazan çok güzel, bazan korkunç, çoğu kez 
de ağır ve açıklanması mümkün değildir. Neden rüya görürüz ve ruyaları-
mız neyi işaret eder?
Araştırmalar rüyaların ağırlıklı olarak REM fazında görüldüğünü, 
rüya görmek, o fazda beyinde meydana gelen yoğun aktivitelerin yansıma-
sı olduğunu göstermiştir. Rüyanın içeriği tesadüf değildir. Psikoanaliz ile 
uğraşan Freud (1856-1939) rüyaları araştırarak, her rüyanın açık ve örtülü 
anlamı olduğunu iddia ediyordu.
Örtülü anlamı ilk bakışta görünmeyenlerdir, ancak psikoloji açı-
sından oldukça önemlidir. Freudun düşüncesine göre, bu rüyalar insanın 
bastırdığı ve toplumsal yasaklar dolayısıyla tetmin edemediği bilinç altı 
fikirlerini meydana çıkarmaktadır (rüyalardaki cinsellik sembolleri insa-
nın bastırmış olduğu cinselliğini ifade eder). Freud rüyalardaki sembol-
lerin geçmişte meydana gelen çatışmaları yansıttığını iddia ederken, Jung 
(1875-1961) onların şimdiki yaşamı ve gelecekteki yaşamı yansıttıklarını 
ve “kollektif bilinçsiz”den kaynaklandığını ileri sürmekteydi. Junga göre, 
rüyalardaki semboller insanın olabileceği şeyi, Freuda göre de insanın ol-
duğu şeyi yansıtmaktadır.
STİMÜLASYON EKSİKLİĞİ VEYA 
AŞIRI MEVCUDİYETİ
İnsan beyni normal işleyebilmesi için devamlı olarak yeni bilgilerle 
“bombardıman” edilmelidir. Bilgiler duyu organlarımızdan gelmektedir. 
Bu tür bilgilerin sayısı sıfırlandığı veya azaldığı durumda, beyin değişik bir 
aktivite fazına girmektedir. Mesela bilgiler hiç olmadığı zaman, beyinde 
alfa dalgalar belirir. Bu dalgalar aktivitenin olmadığını belirtir, duygusal-
lık artar, tepki zamanı uzar, üç boyutlu görme alanı yerine iki boyutlu ve 
eğrilmiş görme alanı belirir, canlı temsil ve halüsinasyonlar oluşur, asosyal 
düşünme, şaşkınlık, korku vb. duygular meydana çıkar.

---

137
sağlık mesleki okullar için
Maalesef bu soruyla ilgili bilimsel veriler, insancıl olmayan hedefl er 
için suistimal edildi. Psikolojik savaş uzmanları, savaş kurbanları üzeri-
ne uygulanan korkunç psikolojik eziyet teknikleri uygulamaya başladılar. 
Kurbanların duygulardan tamamen mahrum bırakıldılar. Bu hedefe var-
mak için şu yöntemi kullandılar: onlara yeterince yemek verilir, bedensel 
olarak eziyete çarptırılmazlar, uyku yapmalarına izin verilir ve görünüşte 
her şey yerindedir, ancak onların etrafındaki her şey tek renktir (mesela 
beyaz). Duvarlar, karyolalar, yemek, ve hatta içme suyu bile beyaz renkte-
dir. Kişi beyaz odada birkaç gün kaldıktan sonra, bütünsel dezintegrasyon 
konseptine uğramaktadır. Atom bombasının bu tür yöntemler karşısında 
oyuncak olduğunu iddia eden uzmanların düşünceleri, beyin yıkama tek-
niğinin ne kadar insanlık dışı olduğunu tasdiklemektedir.
TELKİN
İnsan telkin altında bulunduğu zaman, bilincinde değişiklik mey-
dana gelmiş durumdadır ve genelde kendisinden istenenleri yapmaktadır. 
Başkalarının etkisi altına kolay giren kişi telkine yatkın kişidir. 
Başkalarına etki edebilen kişi ise telkin sahibidir. Psikoterapi telkini te-
mel tedavi yöntemi olarak kullanmaktadır
. Kendi kendimize telkin ve-
riyorsak  ototelkin olur, başkası telkin ettiği zaman hetero-telkin denir, 
hipnoz aracılığı ile telkin ediliyorsa, hipnotik telkin olur, uyuşturucular 
vasıtasıyla telkin varsa, narkotelkin yapılır demektir.
Örnek 13
Bir anda tavandaki avize yerinden çıkarak, yazmakta olan bir ço-
cuğun yanına düştü ve kırıldı. Çocuğun eli yaralanmıştı. Annesi yerinde 
kalakalmış, öylesine seyrediyordu. Çok geçmeden çocuğun yaralı kolu 
gibi onun da kolu ağrımaya başladı. Kendi eline bakınca büyük bir çizik 
gördü.
Bu vaka aynı zamanda ototelkin ve empatiyi temsil etmektedir. 
Çocuk kendini korumak isterken, talihsiz kazayı kendi üzerine algılıyor. 
Kendi irade gücü ve ototelkin aracılığıyla, kolun belli yerinde yara izi 
bırakacak fizyolojik değişiklik meydana getirmeye başarıyor.

---

138
Psİkolojİ
Empati_bilinçte_meydana_gelen_özel_bir_durum_olmakla_beraber,_başka_bir_kişiyi_anlayabilmek_uğruna_,_kendi_kimliğinin_bir_kısmını'>EMPATİ (EŞ DUYUM)
Empati bilinçte meydana gelen özel bir durum olmakla beraber, 
başka bir kişiyi anlayabilmek uğruna
,  kendi kimliğinin bir kısmını 
kaybetme uğruna
, kaynaşma meydana gelmektedir. Başka bir kişi tarafın-
dan yaşanan olayları kendimize atfetmekteyiz, entelektüel identifikasyon 
yapmaktayız ve aynı duyguları yaşamaktayız. Empati her sağlık çalışanın 
işinde önemli bir tekniktir, çünkü başkaları ile kaynaştığında onları daha 
iyi anlayabilecektir. Mesela görme kusuru olan kişilerle çalışan sağlık işçi-
si, siyah gözlük kullanır ve bir yere kadar görme bozukluğu olanlarla ben-
zer duruma gelir.
OTOJENİK EĞİTİM
Otojenik eğitim
 psikolojik ve psiko-tedavi yöntemidir. Bu yöntem 
yardımıyla insan egzersiz yardımıyla kendi psikolojik durumu (ve vege-
tatif sistemin işlemesi) üzerine kontrol sağlamakatadır. İnsanda nörotik 
belirtilerin ortadan kaldırılması temel hedefl erden biridir. Meditasyon ve 
biyofeetback
 özel otogenik eğitim türlerini temsil etmektedir.
Meditasyon
 yüksek konsantrasyonun sağlandığı bir durumdur. 
Genelde gözler kapalı, beden ise rahat bir pozisyondadır. Psikolojik araş-
tırmalar meditasyon sırasında bu değişikliklerine meydana geldiğini gös-
termiştir: kan dolaşımı etkinleşir, oksijen tüketimi ve karbondioksid üre-
timi azalır, beyin aktivitesi artar, simpatik sinir sistemi sakinleşir ve çok 
önemli olarak, ağrı duyarlılığı azalır. Psikoloji açısından beden hareketle-
riyle kombine edilen meditasyon ve nefes alma egzersizleri özel önemden-
dir. Bu egzersizler huzursuzluğun ve agresif olma durumlarının azalma-
sında uygulanmaktadır.
Bazı kliniklerde şiddetli ağrıları olan ağır kanser hastaları, narko-
tik analgetiklerin kullanımından kaçınmak için meditasyon egzersizleri 
yaptıkları bilinmektedir. Yoga ve diğer özel egzersizlerle uğraşan insanlar, 
kendi bedenlerini kanamadan delebilirler, tabanlarında hiçbir zarar ol-
maksızın ateşler üzerinde yürüyebilir, cam kırıklarında yatabilirler. 
Biyofeetback
- şartlandırma ve deney ile hata yoluyla gerçekleşen bir 
öğrenme yöntemidir. İnsan bu yöntem sayesinde solunum, kalb çalışması, 
kan tansiyonu, nabız, deri sıcaklığı ve hatta beyindeki elektrik dalgaları 

---