54-Diyalektik Nedir indd

erken bunağın her şeye karşı olumsuz tavır alışı (negativizmus) değildir. 
Sözkonusu olan Doğanın ve Toplumun genel oluşu, eskilerin Tekevvün 
dedikleri varlığın mayalanışı, gelişmesidir. Tartışma hayli eskidir. 
"Fakat, şu itiraz yapılabilir: Bu inkâr sahici bir inkâr değildir. Ben 
bir arpa tanesini ezersem, bir böceği çiğnersem, artı "a"büyüklüğünü 
siliverirsem de gene arpayı, böceği, "a"yı inkâr etmiş olurum. Yahut: 
"Gül, bir gül değildir" demekle "Gül, bir güldür" hükmünü inkâr ede-
rim; bu sefer o inkârı gene inkâr ederek: "Bununla beraber, gül bir 
güldür" dersem, bundan nasıl bir sonuç çıkacaktır? 
Gerçekte, bu itirazlar, metafizikçilerin Diyalektiğe karşı kullandık-
ları başlıca belgelerdir. Ve tamamıyla o çeşit dar düşünüşe yakışan 
belgelerdir. Diyalektikte inkâr etmek, sadece hayır demek yahut bir 
şeyin var olmadığını ilân etmek yahut o şeyi herhangi bir surette yok 
etmek değildir. Vaktiyle Spinoza şöyle derdi: "Omnis determinatio 
est negatio", yani: her sınırlama veya belirleme bir inkârdır. (Yani, 
Diyalektik inkâr, tezle antitez halinde karşılaşmış iki zıddın, sürgit bir-
birleriyle çatışmakta devam etmesi değil, belki belirli bir dereceye 
ulaşınca yeni bir senteze geçilmesidir. Çelişkinin böyle sınırlandırılma-
sı, o şekliyle inkâr edilmesi demektir. H. Kıvılcımlı) 
Ondan başka, inkârın özel türü burada sürecin hem genel ka-
rakteri ile, hem de özel niteliği ile belirlenir. Ben yalnız inkâr etmeli 
değilim, fakat inkârı tekrar ortadan kaldırmalıyım da (Aufheben). Şu 
halde ben birinci inkârı öyle kurmalıyım ki, ikincisi mümkün olsun 
veya mümkün hale gelsin... Bu nasıl olacak? Her özel halin özel ma-
hiyetine göre. Bir arpa tanesini ezerim, bir böceği çiğnerim: birinci fiili 
pek iyi başarmışımdır; ama ikincisini imkânsız bırakmışımdır. Demek, 
türlü türlü şeylerden bir gelişim sonucunun çıkabilmesi için, o şey-
lerin kendilerine özgü tarzda inkârları bulunur: türlü türlü tasavvur 
ve kavramlar da böyledir. İnfinitezimalde (sonsuz küçük niceliklerin 
matematiği) eksi kökler aracılığıyla artı üsler oluşturmak için oldu-
ğundan başka türlü inkâr edilir. Bu öyle bir şeydir ki, başka her şey 
gibi öğrenilmesi gerektir. Sade arpa sapı ile İnfinitezimal hesabın, 
inkârın inkârına bağlı olduklarını bilmek olayı, beni, ne başarıyla arpa 
ekmeye, ne diferansiyel ve entegral hesap yapmaya yetenekli kılar; 
nitekim, yalnız sesleri tellerin boyutları belirler, diyen kanunları ele 
almakla hemen keman çalmayı öğrenmiş olamam."(F. Engels, age., 
(Marks-Engel, Werke, C. 20, s. 132)) 
İnkârın inkârı bir kelime oyunu değildir. Ya insan kafası içinde; 
düşüncelerimizde cereyan eder; yahut kafamız dışında; (Doğal, Or-
ganik, Toplumsal) olaylarda kendini gösterir. 
Olayların diyalektiğinde, inkârın inkârı, genel bir kural değildir; her 
olayın, insan arzuları dışında, kendi ilişkilerine göre gelişmesidir. 

---

Arpa tanesi; çimlendirici toprak, nem, sıcaklık şartlarını bulunca, 
tanelikten çıkar: kök, sap, başak olur. Bu; ilk inkârdır. Sonra başakta 
çiçekler taneleşince, arpa denilen bitki kurur, taneleri kalır. Bu; ikinci 
inkâr, yani inkârın inkârıdır... Sayın filozoflar bunu beğenmeyecekler 
mi? Olabilir. Ama, kabahat, Diyalektikte mi? Diyalektik, olanı, olduğu 
gibi kavramıştır. Metafizikçi kızıp, arpayı ezerse; "İşte arpayı inkâr et-
tim; hani inkârın inkârı?" diyemez. Arpanın gelişme kanunu, filozofun 
gazabı ile tayin edilmez. 
Böcek çekirge, cılız kanatlarıyla bir mevsimlik ömrünü yaşar. Son-
ra da, çiftleşen dişisi gider, kendi kuyruğu ile toprağı dele dele kendi 
mezarını kazar; gövdesini o mezara iyice gömer. O sıra yetişen erkek 
çekirge dişinin kafasını koparıp üstüne son toprağını örter ve ölmeye 
gider. Bu: birinci inkârdır
-
. Dişinin gömülü cesedini çıkarsanız, o içi yu-
murta dolu bir kapçıktır, artık. Ertesi yıl, mevsimi gelince, o yumurta-
lar, her biri çatlayıp yumurtalıktan çıkar; tekrar bir sürü çekirge mey-
dana gelir. İşte bu ikinci inkâr, Diyalektiğin söz ettiği inkârın inkârıdır. 
Metafizikçi filozof, mutlak gerçek adına protesto mu edecek? Gitsin, 
bunu çekirgelere dilekçe vererek yapsın. Diyalektik, olanı olduğu gibi 
anlatmaktan geri kalmayacaktır. Filozof pek esirip [çok kızıp] çekir-
geyi bir tekmede ezince; "Bu da mı inkâr?" diyemez. Çekirgenin ge-
lişimindeki inkâr başkadır. Filozofun yaptığı olsa olsa, tarımın gelişimi 
için bir inkâr olabilir. Her şeyin kendi gelişim kanunu vardır. Bunlar 
birbirlerine karıştırılamaz. Hepsi; "İnkârın inkârı "d ı r ama, her şeyde 
kendine özgü şekiller alır. 
Düşüncenin diyalektiği: İnsan kafası da sahici gerçek arıyorsa, 
oturup masa başında istihareye yatmayacak. Herhangi bir şeyde geli-
şim mi bekliyor? Gelişme emirle olmaz. O şeyde hangi somut zıtların 
birlikte bulunduğunu arayacak. Bu zıtların nasıl objektif bir yasallıkla 
inkârın inkârına varabileceklerini kafasında plânlaştıracak, yani fikir-
leştirecek. Yoksa, ağzıyla kuş tutsa, beklediği gelişimi bulamaz. Köylü 
arpa ekimini böyle geliştiriyor. İpekböcekçi ipekböceğinin gelişimini 
böyle güdüyor. Filozofun Metafiziği yeni bir yol açamadı, açamaz. 
İnsan, hatta, kendi kafasında yetiştirdiği, soyutun soyutu matema-
tikte bile, kuru rakamları bile, istediği gibi harekete geçiremez. Hele 
bir yol harekete geçirdi mi, cansız rakamlar bile adeta canlanıp, "kendi 
bildikleri" diyebileceğimiz sonuçlara doğru, ister istemez giderler. İnsan 
yazacağı mektuba bile, ilkin başlar, satırlar devam ederken, cümlenin 
akışına uymaktan geri kalamaz. Bir düşünceye dalan, hangi sonuca va-
racağını önceden kestiremez; bir fikir, ötekini çürütür, yeni bir fikre atla-
nır. Sonra o fikrin de karşısına onu inkâr eden başkası çıkar, vb. vb... 
Demek, en çok hâkim olduğumuzu zannettiğimiz, kendi yarattıkla-
rımız, rakamlarımızın, fikirlerimizin dahi, kendilerine göre bir tezat be-

---