Masalan, shifokor yoki yurist kasbi barcha jamiyatlarda katta nufuzga ega, farrosh
kasbiga esa, odatda, past nazar bilan qaraladi. AQSHda shifokor, yurist, olim (universitet
professori) eng obro’li kasblardir. Nufuzlilik darajasi o’rtacha bo’lgan
kasblarga menejer,
muhandis, mayda mulkdor va shu kabilar kiradi. Quyi darajadan payvandchi, haydovchi,
chilangar, qishloq xo’jalik xodimi, farrosh va shu kabilar o’rin oladi.
Ijtimoiy holatni o’lchashning asosiy mezonlari – boylik,
hokimiyat, ma’lumot, nufuz
ko’pincha mos kelmaydi. Masalan, ma’lumot va nufuz shkalalarida professor politsiyachidan
yuqorida turadi, biroq daromad va hokimiyat shkalalarida politsiyachi professordan yuqoriroq
o’rin egallaydi. Ularning ijtimoiy holatini har bir shkalada nuqtalar bilan belgilab, so’ngra
nuqtalarni
chiziqlar bilan birlashtirsak, politsiyachi va professorning umumiy maqomi hosil
bo’ladi. Umumiy maqom siniq chiziq bilan ifodalanadi va stratifikatsion profil’ (yoki maqom
profili) deb ataladi.
Jamiyatning vertikal tabaqalanishini tushuntirishda sotsiologlar turli asoslarni keltiradilar.
Ijtimoiy stratifikatsiya (ijtimoiy tengsizlik)ni tushuntirishga nisbatan ikki xil yondashuv –
funksionalizm va konflikt nazariyasi mavjud.
Dostları ilə paylaş: