7- mavzu. Quvurli pechlar

7.5. RADIANT YUZASINI HISOBLASH 
Kuvurli pechlarni hisoblashda radiant yuzasining oʻlchamlarini aniqlash va 
yuza tomonidan yutilayotgan issiqlikning miqdorini topish, maʻlum radiant yuzasiga 
ega boʻlgan tipovoy pechlar uchun esa – yutilayotgan issiqlikning miqdorini, eng 
muhim issiqlik koʻrsatgichlari (isitish yuzasining issiqlik kuchlanganligi, pechdan 

---

chiqib ketayotgan gazlarning harorati va boshqalar) ni aniqlash muhim ahamiyatga 
ega. Radiant quvurlari alanga, oʻtga chidamli devor yuzasi va uch atomli tutunli 
gazlar tomonidan nurlanayotgan issiqlikni yutadi va qisman konvektsiya yoʻli bilan 
ham issiqlikni qabul qiladi. 
Yonish kamerasida yuz beradigan issiqlik almashinish jarayoni juda 
murakkab hisoblanadi. Shu sababdan bunday jarayonni hisoblash ham juda qiyin. 
Maʻlum boʻlgan barcha hisoblash yoʻllarini ikkita uslub (empirik va analitik) ga 
ajratish mumkin. Radiatsiya kamerasidagi issiqlik oʻtkazishni hisoblashda quyidagi 
kattaliklar aniqlanadi: 1) radiant quvurlariga berilgan issiqlikning miqdori; 2) ushbu 
issiqlikni yutishini taʻminlovchi radiant quvurlarining yuzasi; 3) radiatsiya 
kamerasidan chiqib ketayotgan tutunli gazlarning harorati; 4) radiant quvurlarining 
issiqlik kuchlanganligi. Ushbu kattaliklar bir-birlari bilan chambarchas bogʻlangan. 
Shu sababdan berilgan sharoitlar uchun bitta yoki ikkita kattalikning qiymatini 
aniqlash orqali qolgan kattaliklarning qiymatlari topiladi. 
Quvurli pechlarni hisoblashda prof. N.I. Belokonning analitik uslubi keng 
qoʻllaniladi. Ushbu uslub bilan hisoblash natijalari amaliyotda olingan 
maʻlumotlarga juda yaqin keladi. 
Nurlanish orqali radiant quvurlariga berilgan issiqlik miqdori quyidagi 
tenglama orqali topiladi: 






















4
4
.
100
100

n
S
S
л
p
T
H
C
Q
, (7.6) 
bu yerda S
S
– absolyut qora jismning nurlanish doimiyligi, S
S
=5,67 Bt/(m
2
·K
4
); N
S
– ekvivalent absolyut qora yuza, m
2
; T
n
– oʻtxonadan chiqib ketayotgan gazlarning 
xarorati, K; θ – radiant quvurlari tashqi yuzasining oʻrtacha harorati, K. 
Radiant quvurlari tomonidan erkin konvektsiya orqali qabul qilib olingan 
issiqlik miqdori quyidagi tenglama yordamida aniqlanadi: 







n
P
K
K
P
T
H
Q
, (7.7) 

---

bu yerda α
K
– tutunli gazlardan radiant quvurlariga erkin konvektsiya orqali issiqlik 
berish koeffitsienti, Bm/(m
2
·K); N
R
– yonilgʻining issiqlik hosil qilish qobiliyati, 
kJ/kg. 
Oʻtxonadan chiqib ketayotgan gazlarning haroratini aniqlash uchun quyidagi 
tenglama tavsiya etilgan: 
T
n
= β
S
(T
maks
– Δθ) , (7.8)
bu yerda β
S
– nurlanish koeffitsienti; T
maks
– tutunli gazlarning maksimal harorati, K; 
Δθ – oʻtxonadagi issiqlik oʻtkazish jarayoni uchun tuzatish harorati, K. 
Ekvivalent absolyut qora yuzaning qiymatini quyidagi tenglama bilan topish 
mumkin: 
)
(
)
(
F
E
H
E
T
E
H
F
Л
H
V
S




, (7.9)
bu yerda Ye
V
– yutuvchi muhit (yonish mahsulotlari, alanga) ning qoralik darajasi; 
φ(T) – oʻtxonada haroratlarning taqsimlanishga bogʻliq boʻlgan koeffitsient, uning 
qiymati tajribalar natijasida qabul qilinadi, φ(T)=0,8-0,85; Ye
N
– pech ekranining 
qoralik darajasi; Ye
F
– pech devorining qoralik darajasi; N
L 
– ekranning ekvivalent 
tekis yuzasi, m
2
; F – oʻtxonada devorning ekranlashmagan yuzasi, m
2
. 
Koeffitsient β ning qiymati quyidagi tenglamadan topiladi: 
FH
H
V
V
E
E
E


1
1
1
1



, (7.10) 
bu yerda 
FH

– ekran va devor yuzalari oʻzaro nurlanishining burchak koeffitsienti. 
Yutuvchi muhitning qoralik darajasi Ye
V
ning qiymati yonish 
mahsulotlarining tarkibidagi uch atomli gazlarning kontsentratsiyasiga va havoni 
ortiqcha ishlatish koeffitsenti α ga bogʻliq. Uning qiymatini aniqlash uchun quyidagi 
taxminiy tenglama tavsiya etilgan:

15
,
2
1
2


V
E
. (7.11)

---

Ekran va devor yuzalari oʻzaro nurlanishining burchak koeffitsienti tekis 
yuza N
L
va devorning ekranlashmagan yuzasi Fning oʻzaro nisbatiga bogʻliq holda 
aniqlaniladi: 
agar N
L
/F<0,5 boʻlganda ρ
FH
= N
L
/F = ψ (1- φ) ;
agar N
L
/F>0,5 boʻlganda ρ
FH
= N
L
/(F+ N
L
)= N
L
/ΣF=ψ,
bu yerda ΣF – devorning barcha yuzalari (ekranlashgan va ekranlashmagan) 
yigʻindisi; ψ – devorning ekranlashishi darajasi. 
Quvurli pechlarni hisoblash boʻyicha toʻla maʻlumotlar maxsus 
adabiyotlarda keltirilgan.