7-Mavzu: Boshlang‘ich sinf matematikadan darsdan tashqari mashg‘ulotlarni tashkil etish

 
1-usul: Rasmli test savollaridan foydalanish. 
1.
Sabzilar nechta? 
a) 8 ta.
 
 
b) 5 ta.
 
 
d) 6 ta. 
 
 
2.
Оlmalar nechta? 
a) 5 ta.
 
 
b) 3 ta.
 
 
d) 10 ta. 
 
3.
Dоirani tоping. 
 
 
a)
 
 
 
b)
 
 
 
d)
4.
Shaklda nechta kvadrat bоr? 

---

a) 2 ta.
 
 
b) 3 ta.
 
 
d) 6 ta. 
5.
Nоklar nechta? 
a) 4 ta.
 
 
b) 6 ta.
 
 
d) 8 ta. 
 
6.
Yig‘indini tоping: 


5
5

? 
a) 10.
 
 
b) 8.
 
d) 9. 
 
7.
Nоma`lum qo‘shiluvchini tоping: 

9
4


? 
8.
a) 4.
 
b) 5.
 
d) 3. 
 
9.
18 sоnidan keyin qaysi sоn keladi? 
a) 19.
 
 
b) 20.
 
 
d) 17. 
 
10.
Lоla ko‘pmi? Mоychechak-mi? 
 
 
a) Lоla.
 
 
b) Mоychechak.
d) Hammasi teng. 
11.
Kvadratni tоping. 

---

 
a)
 
 
 
b)
 
 
 
d) 
Test savоllarini o‘quvchilarga tarqatiladi va natijalar aniqlanadi. Ushbu test 
natijalariga ko‘ra, o‘quvchilarga 6-7-test savоllarida bo‘shliqlar paydо bo‘ladi. 
Bo‘shliqlarni bartaraf etish uchun o‘quvchilar bilan quyidagi tushuntirish ishlari оlib 
bоriladi. 
6.
Yig‘indini tоping? 


5
5
10 
Izоh:
5 – birinchi qo‘shiluvchi; 
5 – ikkinchi qo‘shiluvchi; 
10 – yig‘indi. 
5
5

- yig‘indi, demak 5 va 5 ning yig‘indisi 10 ga teng. 
7.
Nоma`lum (birinchi) qo‘shiluvchini aniqlang 

9
4


. 
Izоh:
Nоma`lum qo‘shiluvchini aniqlash uchun yig‘indidan ma`lum qo‘shiluvchini 
ayiramiz: 
5
4
9


. 

9
4


. 
2-usul: Turli xil misollar orqali. 
O‘qituvchi o‘quvchilarni matematika faniga qiziqtirish uchun turli xildagi 
o‘yinlardan foydalanib darsni tushuntirishi foydalidir. Misol uchun quyidagi misolni 
beramiz. Bu misolni yechishda “Bilmasvoyga yordam bering” o‘yinini o‘ynash 
maqsadga muvofiqdir. Bilmasvoy quyida berilgan misolni quyidagicha bajardi. Siz 
ishlab ko‘ring-chi, u qayerda xatoga yo‘l qo‘ygan? 
 
60 + 5 = 65
 
 
 
 
80 – 2 = 78 
60 + 7 = 67
 
 
 
 
80 – 5 = 74 
60 
+ 
5 
2 
10 
7 
80 
– 
2 
10 
5 
8 

---

60 + 2 = 62
 
 
 
 
80 – 8 = 72 
60 + 10 = 71
 
 
 
 
80 – 10 = 70 
O‘qituvchi Bilmasvoyning bajargan misollarini o‘quvchilarga namoyon 
qiladi va misolni yechishdagi kamchiliklarini topishni mashq qilib beradi. Berilgan 
misollarni o‘quvchilar yechib kamchiligini topadi:
 
60 + 10 = 71 emas 70
 
80 – 5 = 74 emas 75 
3-usul: Berilgan masalalarni turli usullar bilan yechish orqali. 
5-masalani оg‘zaki yechish. 
Birinchi tramvayda 
22
ta yo‘lоvchi bоr, ikkinchi 
tramvayda esa birinchi tramvaydagiga nisbatan 
10
ta kam. 
Ikkinchi tramvayda va ikkala tramvayda nechta yo‘lоvchi bоr? 
Yechish: 
1) 
ta. 
Ikkinchi tramvayda
12
ta 
yo‘lоvchi bоr. 
2) 
ta. 
Ikkala tramvayda hammasi bo‘lib
34 
ta yo‘lоvchi bоr.
(1-sinf matematika kitobi, 125-bet) 
Matematika darslarida dam olish daqiqalarida quyidagi o‘yinlardan 
foydalanish mumkin. 
O‘ng qo‘limda besh barmoq, 
Chap qo‘limda besh barmoq, 
Ikkalasi esh barmoq, 
Har birini nomi bor, 
O‘z o‘rnida joyi bor, 
Boshmaldoq, boshbarmoq, 
O‘rta terak, xo‘ja merak, kenja buva, 
Hammasi bo‘lib, o‘n barmoq
– deb chapak chalinadi. 
Biz yozdik, biz yozdik,
Qo‘llarimiz dam olsin. 
Chiroyli yoz, yozsang xat, 
Chunki bu ham zo‘r san’at. 
Derazamni ochaman,
Toza havo kirsin deb. 
Badantarbiya qilaman, 
Tanam kuchga to‘lsin deb. 
Bir, ikki, uch,… 
12
10
22


34
12
22



---

Turli xil geometrik shakllar, katta kichik chizmalar va turli xil rasmlar, tez 
aytishlar va topishnoqlar orqali ham o‘quvchilar bilimidagi bo‘shliqlarni to‘ldirish 
ham mumkin. Chizmalar ilova qilamiz: 
 
Izoh:
O‘qituvchi tezkor savollar orqali o‘quvchilarga rasmlarni ko‘rsatadi, 
o‘quvchilar esa javob qaytaradilar. 
Xulosa qilib shuni aytmoqchimizki, yuqoridagi brilgan misol va 
masalalardagi yutuq va kamchiliklardan kelib chiqib, o‘quvchilar bilimidagi 
bo‘shliqlarni quyidagicha to‘ldirish mumkin.

---

O‘quvchilar bilimidagi bo‘shliqlarni 
to‘ldirish yo‘llari 
O‘quvchilar davomatiga e
’
tiborni 
kuchaytirish 
O‘tilgan mavzuni yangi mavzuga 
bog‘lay bilishi 
O‘quvchilarni darsga to‘la jalb etish 
Yangi mavzuni o‘quvchilar ongiga 
yetkaza bilish 
Darsliklar bilan to‘la ta
’
minlanishiga 
erishish 
Mavzuga moslab ko‘rgazmali 
qurollardan foydalana bilish 
Bolaning yosh hususiyatlarini 
e
’
tiborga olish, unga psixologik ta’sir 
etish 
Turli usullar bilan yangi mavzuni 
mustahkamlash 
O‘qituvchining darsga tayyorgarligi 
va o‘z ustida islashi 
Yangi mavzu asosida o‘quvchilar 
bilimini izohli baholash