8628 Azərbaycan Respublikası Tohsil Nazirliyi Azərbaycan Ə m ək və Sosial Münasibətlər Akademiyası G.İ.İsmayılov İnformasiya iQTİsadiyyati (Dərslik)

❖ qohum 
nıillL 
və  dünya  müəssisolərt,  heyətin  türkibının  və 
strukturunun əsas xarakteristikaları,  o  cümlədən işçilorin sa- 
yı,  onların  hazırlıq  səviyyəsi,  ıxtisası  və  istehsal  təcrübəsi 
haqqında;
❖ öz müəssisəsinın inkişafı  strateqiyası  və perspektıvi, buraxt- 
lan  məhsulun  yenilənməsi,  kadrların  təhsilinin  artınlması, 
müxtəlif  kateqoriyaların  heyətinin  doldurulmasmm  osas 
mənbələri haqqmda və s.
Beləliklə,  təqdim olunan  iqtisadi  informasiya hom göstəricilə- 
rinin  məzmunu,  həm  təsir  vaxtı  üzrə  əhəmiyyətli  dorocodə 
fərqlənir.  Məhz  bunxm  üçün  müəllifın  fıkrincə  informasiyant 
onun məqsədli  istifadəsi,  osas  məzmunu,  ötürmə  üsulu və  s.  asıiı 
olaraq  bÖlmək  olar.  Əsas  obyekt  kimi  informasiyaya  heyət,  ma- 
şın,  avadanlıq,  həmçinin  müxtəlif  köməkçi  sənədləşməni  daxil 
edir,  bu sənədlər vasitəsi  ilə müəyyən daxil olan  infonnasiya ötü- 
rülür.  Əsas  məqsəddən asıh olaraq bütün informasiya üç  növə  aid 
edilə  bilər:  müəyyən  həll  tələb  edən,  təsirə  səbəb olan  və  işçiyo 
çatdırılan neytral.
Məyyon qərarlann qəbulu və onlartn icrasmı  tələb edən molu- 
mat adətən rəhbərlərdən tabe olanlara  idarə edən sistemdon  idarə 
olunan  sistemə,  idarəetmə  subyektindən obyektə,  iş  yerlərinə  vo 
digər icra sistemləri  və elementlərinə  keçir.  Bütün daxil  olan  mə- 
lumat  müxtəlif emal,  təhlil  və dəyişiklik tələb edir bununlada çı~ 
xan  informasiyaya  çevrilir,  bu  infonııasiya  Öz  əsas  fıınksiyasınr. 
rəhbər,  idarəetmə qərarlarmın qəbulu üçün xidmət edır.
Müəyyən  qərarların  qəbul  olunmasını  tələb  edən  ıdarəetmə 
informasiyasmın  sistemini  daxil  olan və  çıxan  informasiyanm  to- 
səvvür  etmək  olar.  Heyətin  idarəolunmasında  istifado  olunan  in- 
fonnasiya sisteminə  aşağıdaki  tələblər qoyulur:
❖ hər bir  idarəetmə  obyektinə  yalnız  yerinə  yetirilən  yunksi- 
yalar bilavasitə əlaqəsi  olan informasiya daxil  olmalıdır;
❖ müxtəlif  idarəetmə  səvıyyələrinə  səlahiyyətlərə,  məsuliy- 
yət  dərəcəsınə  və  vəzifə  öhdəliklərinə  müvafıq  olan  infor- 
masıya daxil  olmalıdır;

---

❖ Iıər bir informasiya  məlumatınm  məzmunu  qərarlann  qəbu- 
lu  və  onlarm yerinə  yetirılməsinə  nəzarət üçün  ıstifadə  olu- 
naıı əsas  informasıyaya müvafıq olmalıdır;
❖ daxil  olan  məlumat  təyinat  obyektinə  praktik  istifadə  üçün 
hazır olan ümumi  şəkildə  daxil  olmalıdır;
❖ informasiyanm  tələb  olunan  dəqiqliyi  və  onun  ötürülmə 
vaxtı  qəbul  olunan  idarəetmə  qərarlarınm  qabaqlayan  icra 
müddətinə müvafıq olmalıdır.
İdarəetmədə müxtəlif ilkin məlumatlann ötürmə,  emal  və  isti- 
fadə  prosesini  informasiya  hərəkatı  adlandırmaq  Iazımdır.  İnfor- 
masiyanın  hərəkatı  idarəetmə  subyektindən  idarəetmə  obyektinə 
başlayır,  onun  emalından  sonra  lazımi  idarəctmə  qərarı  yaramr. 
İnfonnasiya  axını  adətən  həmin  bölmənin  əsas  funksiyalarına 
müvafıq  olaraq  daxili  bağlı  sistem  daxilində  keçir  və  heyətınfə- 
aliyyətinin  idarəetmə  sistemin yaradır.  Hər bir müəssisədo  idarə- 
etmənin bütün səviyyələrində bir çox belə kompleks və  ya sislem 
vardır,  onlar bir biri  ilə  əlaqədardır.
Heyətin  idarəetmə  sistemində  menecment  sistemındə  olduğu 
kimi  beş  əsas  idarəetmə  funksiyalan  movcuddur:  planlaşma,  toş- 
kilatlanma,  tənzimlənme,  uçot  və  nəzarət.  Bu  funksiyaların  istə- 
nilənin vaxt həyata keçirilməsi  m üxtəlif informasiyanın  istfıadəsi 
ilə əlaqədardır.  Dəqiq, tam və vaxtmda verilmiş  informasıya həm 
heyətin  idarə  olunma  sistemində,  həm  istehsal  menecmentində 
lazımdır,  bu texniki,  iqtisadi,  təşkilatı,  sosial  və digər vacıb  infor- 
masiya  növləri  sahəsində  geniş  istifadə  nəzərdə  tutur.  Müasir  is- 
tehsalda  texniki  informasiya  onun  strateji  inkişafmm  və  idarəet- 
mənin vacib amillərindən biridir.
Heyətin  informasiya  ilə  işləməsı  özünü  idarə  oiunma  qərarla- 
rınm yığımmı, ötürməsini,  saxlanmasmı,  axtarışmı,  emahm, tehli- 
lini,  qəbulunu  daxil  edir.  İqtisadçılarm  təyininə  görə 
inform asiya 
ilə  işin  bu  növləri  ıdarəetmə  əməiyinin  öznəxas  daxili  fuııksiya- 
iarın təşkil edir.  Bazar iqtısadiyyatmın  inkişafının ən yüksək mər- 
hələsi  informasiyanm emalınm müxtəlif texniki  vasitələrinin,  fər- 
di  kompüter sistemlərinin,  o  cümlədən İntemet  informasiya  şəbə-

---

kəsinin  artan  totbiqi  ilə xarakterizə  olunur.  İntemetə  daxil  olmaq- 
la əlaqədar heyətin  foaliyyətinın daha mürəkkəb  növü müasir  in- 
formasiyanın,  həmçinın  heyətin xüsusi  hazırlığını  tələb  edir.  De- 
yilənlər o deməkdir ki,  istehsalın ıdarə olunması sahəsində xüsusi 
idarəetmə  bötmələri  yaranır,  onlann  fəaliyyət  predmeti  noinki 
maddi  rifahların  istehsalı,  həmçinin  həm  istehsalın,  həm  heyətin 
inkişafina lazım olan  bu və ya digər xidmətlərin yerinə yetirilmə- 
sidir.  Məhz  bunun  üçün  heyətin  idarə  olunma  funksiyalannı  iki 
növə bölmək olar:  daxili  və xarici.  Xarici  funksiyalar bu və ya di- 
gər  idarəetmə  obyektinə  yönəlib,  daxili  funksiyalar  ısə  koııkret 
idarəetmə  əməyınin əsas  məzmununu  təşkil  edir.
M üəssisə rəhbərinin  idarəetmə funksiyalarmın  informasiya tə- 
minatının xüsusi vacibliyi  ilə  əlaqədar olaraq  fıkrimiz şəxsən yu- 
xan  menecerə  daxil  olan  informasiyanm  məzmunun  daha  genış 
açmaq  Iazımdır.  müəllifın  düzgün  qeyd  etdiyı  kimı  onun  bütün 
müəssisələr üçün  eyni  olan təsivirin vermək olmaz.
❖ informasiya  sistemli,  mütəmadi,  həqiqi,  kifayət  edən,  Lakm 
artıq olmamalıdır;
❖  ilkin  məlumatlar  emal olunmalıdır və  mənimsəmə  üçün ya- 
rarlı şəkilə  salınmalıdır;
❖ istehsalm operatıv  tənizimlənməsi  üzrə  qəbul  olan  qərarlar, 
bir  qayda  olaraq  müvafıq  müavinlər  tərəfındən  öütnııek  la- 
zımdır;
♦> qəbul  olunmuş  qərarlar  haqqmda  nəinki  birbaşa  icraçılar, 
həmçinin  həmin  qərarın  bu  və  ya  digər  yolla  maraqlara  to- 
xunan xidmətlər bilməlidir;
❖ Öz  operativ  işində  rəhbər  aşağıdaki  prinsipə  riayyət  etməli- 
dir:  tabelərin  cari  işlərinə  minimum  müdaxilə  və  onlara  aid 
olunan məsələlərin həllinin maksimum tələbkarlığı;
❖ rəhbər  tabe  şəxslərin  münaqişəsinə  qoşulmamahdır,  lakin 
tabe şəxslər dəqiq  bilməlidirlər ki, onlar bu münaqişəyə son 
qoymasa,  rəhbər əvvəl  axır bu münaqişəyə son qoyacaq;

---