8628 Azərbaycan Respublikası Tohsil Nazirliyi Azərbaycan Ə m ək və Sosial Münasibətlər Akademiyası G.İ.İsmayılov İnformasiya iQTİsadiyyati (Dərslik)

dən  pozulduqda;
*  İstifadə edilən  imza vasıtələrinin  sertifıkatı hüquqi  qüvvosinı 
itirdikdə;
*  Qanunvericiliklə  müəyyən edilmiş  digər hallarda;
*  Sertifıkatm  qüw əsinin  ləğv  edilməsi  barədə  mərkəz  imza 
sahibinə,  müraciət  etmiş  səlahiyyətli  şəxsə  (orqaııa)  məlumat. ve- 
rir və sertifıkatlar reyestrində  düzəlişlər barədə qeydiyyat aparır;
*  Sertifıkatın  ləğv  edilməsi  ilə  əlaqədar  yaranan  mübahisəİər 
məhkəmə  qaydasında həİl  edilir.

---

XIX FƏSİL .  HEYƏTİN  İDARƏEDİLMƏSİNİN 
İNFORMASİYA TƏMİNATI VƏ İNFORMASİYA 
MODELLƏRİ
19.1. 
Heyətin  idarə edilməsinin  informasiya  təminatı- 
nın xüsusiyyətləri
19.2. 
Heyətin idarə olunmasımn informasiya sistemi
19.3. 
İnformasiya modelləri
19.4. 
İnsan  və  informasiya  texnologiyaları
19.5. 
Qərarların qəbulu prosesi
19.1. Heyətin idarə edilməsinin informasiya 
təminatmın  xüsusiyyətləri
Heyətin idarə olunması  işçilərə təsir sistemidir və bu sistemlor 
vasitəsi  ilə  istehsahn  müxtəlif yarımsistemlərinə,  obyektlərinə  və 
elementlərinə  təsirdir,  bu məhdud  iqtisadi  ehtiyyatlar olduqda  ef- 
fektli  istifadədir.  İdarə  etmə  fəaliyyətinin  əsas  məzmunu  rəhbər 
tərəfmdən  lazımi  qərarlann  qəbulu  və  həyata  keçirilməsidir. 
Düzgün ildarəetmə  qərarlarınm  qəbulu  üçün hər bir rəhbər qarşı- 
ya  qoyulmuş  hərəkətlərin  məqsədlərın  təyin  etmək  lazımdır,  bu 
məqsədlərə nail  olmaq üçün müvafıq istehsal  ehtiyyatlanna sahib 
olmalıdır,  hansı yolla  obyektı  yeni vəziyyətə  gətirmok üçün hansı 
üsullardan  istifadə  etmək olar.  Başqa  sözlə  hər bır rəhbər öz böl- 
mələrini  və  ya  təşküatmı  effektiv  idarə  olunması  üçün geniş  mo- 
lumata,  biliklərə  və  bacarığa malik olmalıdır.  İlkin  məlumatın bir 
hissəsini müvafıq bazarda öz müəssisənizin vəziyyətini  təhlil edə 
bilərsiniz.  İdarə  olunan  obyektin  bügünkü  vəziyyətı,  onun  yaxın 
ətrafı  və  inkişaf  tendensiyalan  haqqında  daha  ətratlı  təsəvvürü 
ıqtisadi məlumatın  sıstematik alınması yolu əsasında  alma bilər.
İnformasiya  kimı  heyətin  idarə  olunmasında  insanların  şifahi, 
yazılı  və  ya  digər  yolla  şərtı  işarəlor,  texniki  vasitolər  və  diger

---

xüsusi qurğular vasitəsi  ilə  izah,  ifadə,  məlumat  başadüşülür.  İn- 
formasıya  -  bu  ümumelmi  anlayışdır,  bura  insanlar  arasında,  in- 
sanla-  maşın  arasında  məlumat  mübadiləsi,  həmçınm  maşınlar, 
heyvanat və bitki  aləmində mübadilə  başa düşülür.  Bundan əlavə 
infonnasiya  müasir  kibernetikanın  əsas  anlayışlarından  biri  sayı- 
lır.  Bütün  idarəetmə  informasiyanı  idarə etmə  subycktindoıı  idaro 
etmə obyektinə,  idarə edən sistemdən,  idarə oiunan sıstemə məq- 
sədyönlü məiumatıdır.
Məlum  olduğu  kimi,  müəssisənin  istehsaiat-komrncrsiya və  so- 
sial-iqtisadi  fəaliyyətinin  idarə  olunması  düzgün  qorarlarm  qəbul 
oiunması üçün həqiqi, operativ və  lazımi məiumatın  alınması tələb 
olunur.  Deyilənləri  istəniiən  idarəetmə  sistemində  məiumatın  va- 
cibliyi təsdiq edir və  rahbəriərdən  və  bütün heyətdon öz  işində  ən 
mükəmməl  informasiya  sistemlərin  istifadə  edilməsini  tələb  edir. 
2  modeidə  ümumi  ötürmə  sxemi  və  informasiyanın  istehsalm  və 
heyətin  idarə olunmasında istifadə olunması göstərılıb.
Xanci
informnsıy
Daxili
informasiya
İdarə etmo
İdaro
sistemi
üiunan
Idarə etmə 
qərarı
19.2. Heyətin idarə olunmasının informasiya sistemi
Təqdim olunan modeldə  ınformasıya  axmı  idarə  edon  sistem- 
dən  idarə  olunan  sistemə  minimal  sayda bölmə  və  ıdarəctnıə  sə- 
viyyəsinə  keçir.  İdarə  olunma  subyektinə  daxil  oian  xarici  infor- 
masiya  idarə  olunma  obyektinə  qəbul  olunmuş  idarə  etmə  qərarı 
şəklındə daxil oiur.  Xarici informasiya bazar və ıstehlakçıların tə- 
ləblərini  nəzərə  ahr,  pian göstəriciləri,  buraxıian mohsula tələbat 
haqqmda  məlumatları  özündə  oks  etdirir.  Daxilı  mfomıasiya  is-

---

tehsalatııı  vəziyyətini,  kadrların  tərkibin,  istchsal  giicürmn  olma- 
smı,  ış yerlərinin  ehtiyyatlarını, müəssisodə nıəhsulun buraxılma- 
sı  haqqında təklifləri  əks  etdırir.
Bütün  informasiya  sistemı  təşkilatın  idarəetmə  sıstemı  ılə  sıx 
əlaqədardır.  Öz  strukturuna  görə  idarəetmə  strukturundan  başqa 
həmişə  birdir.  Onun  statikliyi  onunla əlaqədardır ki,  bütiin  idarə- 
etmə  texnikasmda və  heyətin  müxtəlif tərkibində  informasiyanuı 
yığılmasını,  ötürülməsini  və cmahnı  təmin etmək lazımdır.  İnfor- 
masiya  həcminin  və  məzmunun  dəyişikləri  informasiya  sistemi- 
nin strukturuna təsir etmir, yalnız yerinə yetirilən prosesin  miqdar 
tərəfin  dəyişdirir.  Bazar  əlaqələrinin  inkişafı,  məhsulun  istehsal 
həcminin  artımı,  müəssisədə  daxili  təsərrüfat  əlaqələrinin  möh- 
kəmlənməsi  idarəetmə  informasiyasmın  həcmini  xeyli  artırır,  bu 
informasiyanı  menecer təhlil etməlidir.
Bazar  münasibətləri  şəraitində  informasiya  gərəkliyi  milli  mü- 
əssisələrin  fəaliyyətinin əsas məznıunu və həlli  lazım olan proble- 
min mürəkkblıyi  ilə təyin olunur.  Beləki  hər bir müossisəııin isteh- 
sal-iqtisadi  fəaliyyətində həmişə  aşağıdaki  informasıya  (azımdır:
❖ bazar  tələbatı,  təklif  həcmi,  buraxılan  məhsulun  çcşidi  və 
keyfıyyət,  qüvvədə  olan  qiymətlər,  nəzərdə  tutulan  gəlir, 
istehlak bazarı və məhsulun təchizat şərtləri haqqmda;
❖  sənaye  sahəsinin  keçmiş,  hazırki  və  gələcək  inkişafı,  tnilli 
iqtisadiyyatın  vəzıyyəti,  həyata  keçirilən  elmi  tədqiqatların 
nəticələri,  milli  və  dünya  istehsalının  müqayısəli  göstərici- 
ləri  haqqında;
♦> müəssisənin  istehsal  etdiyi  məhsula  reqional,  Azərbaycan 
və  dünya  bazarlarında  alıcılan  və  potensial  istehlakçılan 
haqqında;
❖ hazırki  müəssisədə  buraxılan  təyinat və  keyfıyyət üzrə  mü- 
vafıq  mal  və  xidmətlərin  mövcüd  və  nəzərdə  tutulaıı  isteh- 
salçılan  haqqında;
❖ tətbiq  olunan  yeni  texnıka və  texnologiya,  əməyin  və  isteh- 
salatııı  təşkilatı  fonnaları,  milli  və  xarıci  müəssısələrdə  he- 
yətin və istehsalın idarəolunma sistemlərı  haqqında;

---