8628 Azərbaycan Respublikası Tohsil Nazirliyi Azərbaycan Ə m ək və Sosial Münasibətlər Akademiyası G.İ.İsmayılov İnformasiya iQTİsadiyyati (Dərslik)

almmalıdır:  əhalmin  sabit  tcndensiya  şəklində  əhalinın  və  ənıok 
ehtiyyatlarının  ümumi  saymm  azalması,  yaradıcılıq  fəaliyyətinin 
naliyyətlərıniıı praktıkı  istifadəsi,  əvvəllər qurulan  iqtisadi  poten- 
sial,  Azərbaycanın  iqtisadıyyatmm  hazırki  vəziyyəti  və  ölkənin 
inkişafı, mədəniyyəti, əhalinin mentalitetı  və cəmiyyətdə  quııılan 
dəyərlər sistemi  ilə  bağlı  olan milli  xüsusiyyətlər.  İnsan  kapitah- 
nm  aşağı  səviyyəsi  bu gün ölkənin iqtisadi cəhətdən yenilənməsi 
üçün  əsas  manedir.  İnsan  potensialının  inkişafını  təmin  etmək 
üçün vaxtm tələblərinə müvafıq olaraq aktiv siyasət etmək lazım- 
dır.  İnsan  kapitalmın  sosial  bazar təsərrüfatının  modelınə  əsasla- 
nan  daxili  və  xarici  çağırışlarına  müvafıq  olaraq  inkişaf strateqi- 
yası  lazımdır.  İslahat  illərində  yaranan  qlobal  itkilər  və  risklor 
kompensasiya  olunmalıdır  və  yeni  keyflyyətli  əsasda  insan  kapı- 
talmm artınlması  üçünşərait yaradılmalıdır.  İnsan  kapitahnın  istı- 
fadəsi  və  ounnla bağlı  istehsahn texnoloji  səviyyəsi  ölkodə  ümu- 
mi  iqtisadi  vəziyyətdən,  hasilatın  xarakterindən,  sərmayə  və  in- 
novasiya  proseslərindən,  yeni  iqtisadiyyatm formalaşmasma  cəlb 
oiunmaqdan  asılıdır.  Bütün  bu  parametrlər  üzrə  Azərbaycanda 
quruian  əsas  vəzıyyət  və  ölkənin  inkişaf perspektivləri  həlledici 
səviyyədə  gələcək problemləri  necə yoluna qoymaqdan asılıdır.
Term in  və  anlayışiar
❖ Ölkənin iqtisadi potensialı;
❖ Milli  sərvət ənənəvi  anlayışda;
❖  Əsas  kapital;
❖ Maddi  dövriyyə  vəsaitlərinin ehtiyyatlan;
❖ Qiymətlilər;
<♦ Qeyri  maddi  aktivlər;
❖ Qeyri  maddi  istehsal  olunmuş aktivlər;
♦> Qeyri maddi ıstehsal olunmannş  aktivlər;
❖ Qeyri  maddi material  istehsal oluıımamış  aktivlər;
❖ Qeyri maddi  qeyri  material  istehsal  olunmamış  aktivlər;

---

❖ Mılli sərvət geniş anlamda;
❖  İdarə etmə potensıalı;
❖ Milli sərvətin ənənovi  anlayışda yığılması;
❖ Milli sərvətin  gcnış anlayışda yığılması:
Özünü yoxlama üçiut suallar
1.  Milli  sərvətin  ənənəvi  anlayışda  əsas  prinsiplərini  qeyd 
edin.
2.  Milli sərvətin geniş anlayışda əsas prinsiplərini qeyd cdiıı.
3.  XXI əsrin əvvətində  Azərbaycanda milti  sərvətin yığılması 
prosesi  üçün  nə xasdır?

---

XVIII  FƏSİL. ELEKTRON  İMZA VƏ  ELEKTRON 
SƏNƏD
18.1. 
Əsas anlayışlar.
18.2. 
Elektron imza və elektron sənədin istifadz sahzləri.
18.3. 
Eiektron imza və eiektron səmdin hüquqi qüvvasi.
18.4. 
Elektron imza və elektron sərıəd haqqinda Azərbay- 
can Respublikasınm Qanunvericiliyi.
18.5. 
Elektron  imzanın  istifadəsi.
18.6. 
Elektron  imzanin  däxiət  idarəçiliyi  sahəsində  isti- 
fadəsi.
18.7. 
Elektron  imzamn  korporaiiv  informasiya  sistemin- 
də istifadəsi.
18.8. 
Elektron imza xidmətlərinin subyektləri.
18.9. 
Sertijikat xıdmətləri mərkəzin in qeydiyyata alınma- 
sı  və akkreditə edilməsi.
18.10. 
Sertifikat xidmətləri.
18.11. 
Sertijikatın  verilmosi.
18.12. 
Sertifİkatın tərkibi.
18.13. 
Sertifikatın  qüvvəsinin  dayandmlması  və  bərpa 
edilməsi.
18.14. 
Sertifikatin ləğv edibnəsi.
18.1. Əsas  aıılayışlar
Elektron  imza  və  clektron  sonod haqqında  Qanunutı  !-ci  mad 
dosmə uyğun
olaraq aşağıdakı əsas anlayışlardan istifadə edilmişdir:
* 
Beloliklə  Qanunda  verilənlyr  -  informasiya  tcxtıoiogiyalan 
vasitoləri  ilə cınal edilməyə yararlı  informasiya;

---

*  Verilənlər daşıyıcısı  -  verilənlorın  saxlanılması  və  istifadəsi 
üçün təyin edılnıiş  ınaddi  obyekt;
*  Məlumat  bildirişi  -  molumatın  verilənlər  daşıyıcısıııda  yazıl- 
mış  forması;
*  Elektron  imza  -  digər verilənlərə  əlavə  edıion  və  ya  oniarla 
məntiqı  əlaqəli  olan,  imza  sahibini  identikiəşdirməyə  imkan  ve- 
rən verilənlər;
*  Gücİəndiriimiş  eiektron  imza  (bundan  sonra -  gücləndiriirrıiş 
imza)  -  imza  sahibinin  nəzarəti  altında  oİan  elektron  imza  vasitə- 
ləri  ilə  yaradıian  və  yalnız  imza  sahibinə  məxsus  olmaqla  onu 
ıdentikİəşdirən,  əİaqəli  olduğu məiumat bildirişinin bütöviüyünü, 
dəyışməzliyini,  təhrif olunmadığını  və  saxtaiaşdırıinıadığını  mü- 
ə>yən etməyə  imkan verən elektron  imza;
*  Elektron  imza sahibi  (bundan sonra -  imza  sahibi) öz adından 
və  ya  qanunvericiiikdə  nəzordə  tutulmuş  qaydada  ona  səiahiyyət 
vermiş şəxs  adından  çıxış edən fıziki  şəxs;
*  Eİektron  imza  vasitəiəri  (bundan  sonra  -  imza  vasitəiəri)  - 
eiektron imza yaradıiması və yoxianıiması,  elecə do imza yaratma 
və  yoxiama  məiumatiarı  yaratmaq  üçün  istifadə  edilən  proqram 
və  texııiki  vasitələr;
*/  Eiektron  imza  yaratma  məlumatlan  -  eiektron  imza  yarat- 
maq üçün istifadə  edilən və ancaq imza sahibinə  bəiiı oian kod vo 
ya kriptoqrafık açardan ibarət təkraroiunmaz veriİonlər^y 
/ *   Eİektron  imzanı  yoxlama  -  eiektron  imzanın 'Kəqiqiliyini 
yoxlamaq üçün istifadə  ediiən kod və ya kriptoqrafık açardan ıba- 
rət  olan  və  elektron  imza  yaratma  məiumatlarına  uyğun  təkraro- 
lunmaz verilənlər;
*  Elektron  imzanm həqiqıliyi  -  eiektron  imzanı  yoxiama  məlu- 
matlan  vasitəsilə  yoxİanıİan  eiektron  imzanın  sahibinə  məxsus 
olmasının,  imzanm  əiaqəiı  olduğu  məlumat  biidirişinın  bütöviü- 
yünün,  dəyişdiriimədiyinin və  təhrıf ediimədiyinin təsdıqı;
*  Sertifikat  -  imza  sahibini  identikiəşdirmək  üçiin  nəzərdə  tu- 
tuian  və  elektron  ımzanı  yoxiama  məlumatiarının  ımza  sahibiııə 
məxsus  olnıası  barədə  sertifıkat  xidmətləri  mərkəzinin  verdiyi 
kağız və  ya eiektron  sənəd;

---