9-mavzu: monetarizm

Neoliberalizmning asosiy belgilari:
bozor mexanizmi va erkin raqobat ustunligini e’tirof etgach, neoliberallar raqobat muhitini shakllantirish va unga amal qilishni nazorat qilish bo‘yicha davlatning iqtisodiyotga aralashuvi mumkin deb hisoblaydi.
zamonaviy iqtisodiyotning samaradorligini ta’minlashda iqtisodiy faoliyat ishtirokchilarining erkin amal qilishini qo‘llab –quvvatlaydi;
qiladi va iqtisodiyotdagi monopol moyillik bilan kurash zarurligini asoslab beradi;
o‘zini keynschilik va xo‘jalik hayotiga faol aralashuv prinsipiga asoslangan totalitarizmga qarshi raqib deb hisoblaydi.

F.Xayek va uning ijtimoiy-iqtisodiy g’oyalari.

• Inson erkinligining ustunligi;
• Davlatga maksimum ishonib topshiriladigan narsalar – qarilik pensiyalarini, ishsizlik pensiyalarni to’lash;
• Mikroiqtisodiy jarayonlarni tadqiq qilish bir butun iqtisodiyotning amal qilishini tushuntirib berish uchun zarur va yetarli hisoblanadi;
• Pul emissiyasiga bo’lgan davlat monopoliyasi erkin jamiyat uchun zararli, nagaki hukumat bunday monopoliya yordamida o’z fuqarolari hisobiga davlat muammolarini yechishga urinadi.

XX asrning 30-yillari Germaniyada vujudga kelgan neoliberalizm yo‘nalishi asoschilaridan biri Valter Oyken hisoblanadi
Asosiy asari
“Milliy iqtisodiyot asoslari”
(1947 y)
Asosiy g‘oyalari
Markazlashgan iqtisodiyotda ko‘rsatmalar yuqoridan beriladi, erkin bozor xo‘jaligida hech kim o‘z amrini o‘tkazmaydi; xalq qancha madaniylashgan bo‘lsa, u shuncha markazlashmagan iqtisodiyotni tanlaydi.
Iqtisodiy siyosat sohsida ikki yo‘nalish – tartib siyosati va tartiblab turish siyosati ajratib ko‘rsatib beriladi: birinchisi iqtisodiy tartib va uning shakllarini shakllantiradi va takomillashtiradi, ikkinchisi iqtisodiy o‘sish va rivojlanish jarayoniga ta’sir ko‘rsatadi.
Xo‘jalik tizimlarining ikki turi tajribada hech qachon sof holda uchramaydi, ular muayyan sintezlashgan ko‘rinishda nomoyon bo‘ladi.
Xo‘jalik faoliyatining barcha turlari ikkita – markaziy boshqaruv yoki erkin bozor xo‘jaligi –tizimlarida amal qiladi.

• Ijtimoiy bozor xo‘jaligi atamasini birinchi bor Kyoln universiteti qoshidagi iqtisodiy siyosat instituti direktori Alfred Myuller - Armak ilmiy oborotga kiritdi.

• Ijtimoiy bozor xo‘jaligi modelining keng tarqalishiga asosiy sabab, yuqori o‘sish sur’ati ta’minlangan Erxardning samarali iqtisodiy siyosati hisoblanadi.

• V.Repke tavsifiga ko‘ra “Ijtimoiy bozor xo‘jaligi” – kollektivizmga – personalizmni, hokimiyatning bir joyga to‘planuviga-erkinlikni, markazlashuvga- markazlashmagan tizimini, tashkil etishga – o‘z-o‘zidan sodir bo‘lishni qarshi qo‘yadi.