9-mavzu: monetarizm

Jon Kommons
(1867-1945y.)
Institutsionalizm yo‘nalishining rahnamosi
Institutsionalizm yo‘nalishining rahnamosi
Uesli Mitchell
(1874-1948y.)
 
Torsteyn Veblen
(1857-1929y.)
asosiy asari
«Bekorchilar sinfi nazariyasi» (1899)
T. Veblen nazariyasidagi asosiy tomonlar quyidagicha tavsiflanadi:
Klassik iqtisodiy maktabning “iqtisodiy institutlarning hech bir ta’sirisiz erkin raqobat kishining va barcha jamiyatning farovonligini ta’minlashga imkoniyat yaratib beradi”, degan qoidasiga qarshi chiqadi.
O‘zi yashab turgan jamiyatda mulkka egalik qiluvchi «mulkdor noishlab chiqarish sinfi» (renta, korxona va moliya mulkining bir qismi) amal qilishini va uning uchun resurslardan unumli foydalanmaslik, pulni sovurish, bekorchilik, parazitizm xarakterli ekanligini ko‘rsatib beradi.
Bunday sinfning hukmronlik qilishi iqtisodiyotning amal qilishida kreditning rolini haddan tashqari oshirib yuborishini, bunda kapitalning ancha katta qismi ishlab chiqarishda emas, chayqovchilik maqsadida sarflanishini asoslab beradi.
T. Veblen nazariyasining asosiy tomonlari quyidagicha:
«Bekorchi sinf»ning mavjudligi amal qilib turgan institutlarni yangilash va takomillashtirish, ularni zamonaviy talab darajasiga keltirish orqali ijtimoiy tuzilmalarni o‘zgartirishni taqozo etadi deb hisobladi.
«Biznes» sohasiga nisbatan ustunlik qiluvchi, fan-texnika intel-legentsiyasi rolining oshishiga olib keluvchi fan-texnika taraq-qiyotini o‘stirish bo‘yicha ijtimoiy islohotlar evolyutsiyasi zarur-ligini ko‘rsatib beradi. T.Veblen bo‘yicha, aynan «industrial tizim» ishlab chiqarish faoliyatini yaxshilash va uning samaradorligini oshirish imkonini beradi.
Jon Kommons
(1867-1945y.)
asosiy asarlari
«Institutsional iqtisodiyot» (1934),
«Kapitalizmning huquqiy asoslari» (1924)
J.R.Kommons g‘oyalarining o’ziga xosligi
J.R.Kommons oila, davlat, siyosiy partiyalar, huquqiy munosabatlar, kasaba uyushmalari, korporatsiya, savdo birlashmalari kabi jamoa institutlarini tadqiq etgach, aynan jamoaning xatti-harakati ayrim kishilarning ish, harakati ustidan nazoratni amalga oshirishda, ularning ixtilofli manfaatlarini muvofiqlashtirishda ustunlikka ega, deb xulosa qiladi.
K.Marksning qiymat va sinfiy kurash to‘g‘risidagi nazariyasiga huquqiy normalarni qarshi qo‘yadi, tovar qiymati «jamoa» institutlarining yuridik kelishuvi natijasidan boshqa narsa emas, sinfiy kurashning esa qonunchilik sohasidagi davlat islohotlarini o‘zgartirishga qurbi yetadi, deb hisobladi.
Jamiyatning huquqiy tizimi xo‘jalik hayotida hal qiluvchi ahamiyatga ega deb hisoblaydi.