98 Brutsellyoz (354-bet) Asta-sekin charchash, bosh va suyak og`riqlari bilan boshlanadi. Odam kechalari isitmalab, terlaydi. Isitma bir necha kunga yo`qolib ketadi, so`ng qayta keladi

 
Bemorni tekshirganingizdan so`ng barcha ma`lumotlarni 
yozib qo`ying va kerakli vaqtda tibbiyot xodimiga berish uchun ular-
ni saqlang
(120-bet).
SAVOLLAR BERISH YOKI SO`RAB-SURISHTIRISH
Savol berishni bemorning kasalligining boshi-
dan boshlang. Quyidagilarni so`rab bilib oling:
Hozir sizni nima ko`proq bezovta qilyapti?
O`zingizni yaxshiroq yoki yomonroq sezishin-
gizga nima sabab bo`lyapti?
Kasallik qanday va qachon boshlangan?
Bunday kasallik sizda, oila a`zolaringiz yoki qo`ni-qo`shnilaringizda avval 
bo`lganmi?

---

Hammabop Tibbiyot Qo’llanmasi 2013
100
Kasallik haqida to`la ma`lumot olish uchun boshqa savollar bilan suhbatni 
davom ettirishingiz mumkin.
Masalan: agar kasalning biror joyi og`riyotgan bo`lsa, undan so`rang:
Qayeringiz og`riyapti? (Aniq og`riyotgan joyini barmog`i bilan ko`rsatsin.) 
Og`riq doimiymi yoki vaqti-vaqti bilan bo`lib turadiganmi?
Qanday og`riq bor? (o`tkir? sust? qizdiruvchi?)
Og`riq bilan uxlay olasizmi?
Agar kasal gapirmaydigan bola bo`lsa, og`riq belgilarini izlang. Un-
ing hatti-harakatlari va yig`isiga e`tibor bering. (Masalan: qulog`i og`riyot-
gan bola, ba`zan og`riyotgan qulog`ini biror narsaga surtadi yoki tortadi.)
SOG`LIQNING UMUMIY AHVOLI
Bemorni ushlab ko`rishdan avval uni sinchiklab kuzating. Bemorn-
ing ko`rinishi yoki qanchalik quvvatsiz ekanligi, harakatlari, nafasi va 
qanchalik hushi joyida ekanligini kuzating. Suvsizlanish (281-bet) va shok 
(170-bet) belgilari bor-yo`qligiga e`tibor bering.
Bemor yaxshi yoki yomon ovqatlanayotganligiga e`tibor bering. U 
vaznini yo`qotganmi? Agar kasal anchadan beri oz-ozdan vazn yo`qotib 
kelgan bo`lsa, unda 
surunkali
kasallik
(uzoq davom etadigan kasallik) 
bo`lishi mumkin.
Teri va ko`z rangiga e`tibor bering. Ba`zan kasallik ta`sirida ular 
o`zgaradi. (To`q rangli terida o`zgarishlar bilinmasligi mumkin. Shuning 
uchun terining rangi ochroq bo`lgan joylarni: kaft yoki oyoq to`pig`i, qo`l 
tirnoqlari yoki lablar va qovoqlar ichini ko`ring.)
• Lab va qovoqlar ostining oqarib qolgani kamqonlik (242-bet) belgilaridir. 
Sil (342-bet) yoki ovqatga yolchimaslik (215-bet) ta`sirida terining oqarishi 
kuzatilishi mumkin.
• Teri rangining qoraygani, odamning uniqib ketgani esa ochlik(215-bet) 
ta`siri bo`lishi mumkin.
Hammabop Tibbiyot Qo’llanmasi 2013
101
• Teri rangining ko`karishi, ayniqsa, lab va tirnoqlar ostining ko`karishi yoki 
rangining to`qlashib turgani, nafas yoki yurak muammolari (580-bet)dan 
dalolatdir. Hushsiz bola rangining zaxil (ko`kish-kul rang) bo`lib ketgani 
miyadagi bezgak alomati (352-bet) bo`lishi ham mumkin.
• Terisining muzdek va nam bo`lib turgani uning shok holatida ekan-
ligidandir (170-bet).
• Bunda terisi va ko`z oqlarining sarg`ayib turgani gepatit (sariq kasalligi, 
321-bet), jigar sirrozi (585-bet), amyoba natijasida kelib chiqqan jigar 
abssessi (269-bet) yoki o`t-tosh kasalligidan bo`lishi mumkin. Bu xodisa 
yangi tug`ilgan chaqaloqlarda ham uchraydi.
Shuningdek, yorug`lik bir tomondan tushayotganda ham teri rang-
ining o`zgarishlariga e`tibor bering. Bu isitmalayotgan bola terisidagi 
qizamiqning dastlabki alomatlaridan bo`lishi mumkin (558-bet).
ISITMA (TANA HARORATI)
Isitmasi bo`lmagan bemorning haroratini 
o`lchash oqilona fi krdir. Agar kasal juda og`ir bo`lsa, 
uning haroratini 4 mahal o`lchang va yozib qo`ying.
Agar termometr bo`lmasa, bir qo`lingiz orqa-
sini kasal odam peshonasiga, ikkinchisini esa 
o`zingiz yoki boshqa sog`lom odam pesho-
nasiga qo`ying.
Agar bemorning isitmasi bo`lsa, siz farqni 
darhol sezasiz.
Isitmaning qanday va qachon chiqishi, qancha vaqt davom etishi va qa-
nday yo`q bo`lib ketishini bilib olish muhimdir. Bu esa kasallikni topishga 
yordam beradi. Isitma chiqarishi mumkin bo`lgan holatlar:
• Oddiy shamollash va boshqa virusli infeksiyalar (302-bet). Harorat 
yuqori emas.
• Terlama sababli harorat 5 kun davomida ortib boradi.
• Sil, ko`pincha tushlikdan keyingi yengil isitmalarga olib keladi. Kechasi 
kasal terlaydi va isitma pasayadi.

---

Hammabop Tibbiyot Qo’llanmasi 2013
100
Kasallik haqida to`la ma`lumot olish uchun boshqa savollar bilan suhbatni 
davom ettirishingiz mumkin.
Masalan: agar kasalning biror joyi og`riyotgan bo`lsa, undan so`rang:
Qayeringiz og`riyapti? (Aniq og`riyotgan joyini barmog`i bilan ko`rsatsin.) 
Og`riq doimiymi yoki vaqti-vaqti bilan bo`lib turadiganmi?
Qanday og`riq bor? (o`tkir? sust? qizdiruvchi?)
Og`riq bilan uxlay olasizmi?
Agar kasal gapirmaydigan bola bo`lsa, og`riq belgilarini izlang. Un-
ing hatti-harakatlari va yig`isiga e`tibor bering. (Masalan: qulog`i og`riyot-
gan bola, ba`zan og`riyotgan qulog`ini biror narsaga surtadi yoki tortadi.)
SOG`LIQNING UMUMIY AHVOLI
Bemorni ushlab ko`rishdan avval uni sinchiklab kuzating. Bemorn-
ing ko`rinishi yoki qanchalik quvvatsiz ekanligi, harakatlari, nafasi va 
qanchalik hushi joyida ekanligini kuzating. Suvsizlanish (281-bet) va shok 
(170-bet) belgilari bor-yo`qligiga e`tibor bering.
Bemor yaxshi yoki yomon ovqatlanayotganligiga e`tibor bering. U 
vaznini yo`qotganmi? Agar kasal anchadan beri oz-ozdan vazn yo`qotib 
kelgan bo`lsa, unda 
surunkali
kasallik
(uzoq davom etadigan kasallik) 
bo`lishi mumkin.
Teri va ko`z rangiga e`tibor bering. Ba`zan kasallik ta`sirida ular 
o`zgaradi. (To`q rangli terida o`zgarishlar bilinmasligi mumkin. Shuning 
uchun terining rangi ochroq bo`lgan joylarni: kaft yoki oyoq to`pig`i, qo`l 
tirnoqlari yoki lablar va qovoqlar ichini ko`ring.)
• Lab va qovoqlar ostining oqarib qolgani kamqonlik (242-bet) belgilaridir. 
Sil (342-bet) yoki ovqatga yolchimaslik (215-bet) ta`sirida terining oqarishi 
kuzatilishi mumkin.
• Teri rangining qoraygani, odamning uniqib ketgani esa ochlik(215-bet) 
ta`siri bo`lishi mumkin.
Hammabop Tibbiyot Qo’llanmasi 2013
101
• Teri rangining ko`karishi, ayniqsa, lab va tirnoqlar ostining ko`karishi yoki 
rangining to`qlashib turgani, nafas yoki yurak muammolari (580-bet)dan 
dalolatdir. Hushsiz bola rangining zaxil (ko`kish-kul rang) bo`lib ketgani 
miyadagi bezgak alomati (352-bet) bo`lishi ham mumkin.
• Terisining muzdek va nam bo`lib turgani uning shok holatida ekan-
ligidandir (170-bet).
• Bunda terisi va ko`z oqlarining sarg`ayib turgani gepatit (sariq kasalligi, 
321-bet), jigar sirrozi (585-bet), amyoba natijasida kelib chiqqan jigar 
abssessi (269-bet) yoki o`t-tosh kasalligidan bo`lishi mumkin. Bu xodisa 
yangi tug`ilgan chaqaloqlarda ham uchraydi.
Shuningdek, yorug`lik bir tomondan tushayotganda ham teri rang-
ining o`zgarishlariga e`tibor bering. Bu isitmalayotgan bola terisidagi 
qizamiqning dastlabki alomatlaridan bo`lishi mumkin (558-bet).
ISITMA (TANA HARORATI)
Isitmasi bo`lmagan bemorning haroratini 
o`lchash oqilona fi krdir. Agar kasal juda og`ir bo`lsa, 
uning haroratini 4 mahal o`lchang va yozib qo`ying.
Agar termometr bo`lmasa, bir qo`lingiz orqa-
sini kasal odam peshonasiga, ikkinchisini esa 
o`zingiz yoki boshqa sog`lom odam pesho-
nasiga qo`ying.
Agar bemorning isitmasi bo`lsa, siz farqni 
darhol sezasiz.
Isitmaning qanday va qachon chiqishi, qancha vaqt davom etishi va qa-
nday yo`q bo`lib ketishini bilib olish muhimdir. Bu esa kasallikni topishga 
yordam beradi. Isitma chiqarishi mumkin bo`lgan holatlar:
• Oddiy shamollash va boshqa virusli infeksiyalar (302-bet). Harorat 
yuqori emas.
• Terlama sababli harorat 5 kun davomida ortib boradi.
• Sil, ko`pincha tushlikdan keyingi yengil isitmalarga olib keladi. Kechasi 
kasal terlaydi va isitma pasayadi.

---

Hammabop Tibbiyot Qo’llanmasi 2013
102
Termometrni Qanday Ishlatish Kerak
Har bir oilada termometr bo`lishi kerak. Bemor haroratini kuniga 4 mahal 
o`lchang va uni yozib qo`ying.