Asosiy ishlab chiqarish fondlari – qishloq xo‘jaligida yetishtirilayotgan mahsulotga o‘z qiymatini yilma-yil asta-sekinlik bilan o‘tkazib boruvchi
mehnat vositalariga aytiladi. Masalan: transport vositalari, imoratlar, mahsuldor mollar, ko‘p yillik daraxtlar va boshqalar.
Asosiy ishlab chiqarish vositalari xilma-xil bo‘lib, ular doimo harakatda bo‘ladi, ya’ni mehnat vositalari ko‘rinishidan, mahsulot ko‘rinishidan pul firmasiga o‘tib, pul, o‘z navbatida yana mehnat vositalarini tiklash va ko‘paytirish uchun xizmat qiladi. Bunday harakatga fondlarning aylanishi deyiladi.
Fermer xo‘jaligi ishlab chiqarish faoliyatida bir marta qatnashib, o‘z xususiyatini yo‘qotadigan vositalar aylanma fondlar deyiladi (o‘g‘it, yonilg‘i, yem-xashak va hokazolar).
Asosiy fondlar boshlang‘ich, qoldiq va tiklash baholariga ega bo‘lib, boshlang‘ich qiymat asosiy fondlarni tashkil etishdagi haqiqiy sarflangan xarajatlar; qoldiq qiymat – asosiy fondlar qiymatidan yeyilgan qiymat chiqimi; tiklash qiymati – bu mulklarni sotib olib to‘ldirish qiymatidir.
Asosiy ishlab chiqarish fondlari ikki xil: jismoniy va ma’naviy ishlab chiqarish jarayonida eskiradi.
Asosiy ishlab chiqarish fondlarining mahsulotga o‘tgan qiymatini pul formasida ajratish yo‘li bilan to‘planadigan qismiga amortizatsiya fondi deyiladi.
Asosiy vositalarning eskirishini ularning amaldagi eskirish me’yorlari yordamida aniqlash mumkin. Ularning eskirish qiymati amortizatsiya summalari deb ataladi. Asosiy vositalarning eskirish me’yorini belgilab beruvchi amortizatsiya me’yori asosida ularning eskirish qiymati quyidagi
formula yordamida aniqlanadi.
|
|
|
|
|
|
|
Dostları ilə paylaş: |