A. A. Toshboyev

5.4. Asosiy ishlab chiqarish fondlaridan foydalanishning iqtisodiy ko‘rsatkichlari

Fermer xo‘jaligida mahsulot yetishtirishning iqtisodiy samaradorligi asosiy fondlar bilan ta’minlanganligiga bog‘liq. Xo‘jalikda asosiy vositalar yetarli bo‘lmasa, mahsulot hajmi, mehnat unumdorligi pasayib, sarf-xarajatlar keskin oshib ketadi. Agar talab darajasidan ortiqcha bo‘lsa ham, mahsulot tannarxining ortishiga olib keladi. Shuning uchun xo‘jalikdagi mavjud asosiy ishlab chiqarish fondlaridan samarali foydalanishda quyidagi iqtisodiy ko‘rsatkichlardan foydalaniladi: fond bilan ta’minlanish, fond bilan qurollanish, fond sig‘imi, fond qaytimi, fond rentabelligi.

1. 
   Fond bilan ta’minlanish – fondlarning qishloq xo‘jalik ekin maydoniga nisbati bilan belgilanadi.
   

Ft_Yem^Af;


Bunda:


Ft – fond bilan ta’minlanganlik;


Af – asosiy fond;


Yem – yer maydoni.

-59-

2. 
   Mehnatni fond bilan qurollantirish – ishlab chiqarish fondlari qiymatini mehnatga qobiliyatli ishlovchilarning o‘rtacha soniga nisbati bilan belgilanadi.
   

Fk  ^Af_Is ;


Bunda:


Fk – fond bilan qurollanganlik;


Af – asosiy fond;


Is – yillik ishlovchilar soni.

3. 
   Fond qaytimi – yalpi mahsulot qiymatini asosiy fondlarning yillik o‘rtacha qiymatiga nisbati.
   

Fq  ^YaM_Af ^;


Bunda:


Fq – fond qaytimi;


YaM – yalpi mahsulot qiymati;


Af – asosiy fond.

4. 
   Fond sig‘imi – ishlab chiqarish fondlarining yalpi mahsulot qiymatiga nisbati.
   

^Fs = _YaM^Af ;