A. Mirzayev, A. Sotvoldiyev mashinasozlik texnologiyasi

Yig‘ish ishlarining tashkil qilish shakllari va у ig‘ish tamoyillari

Yig‘ish jarayonida birikmalarni tayyorlashni quyidagi tamoyillari mavjud:
-- detallarni alohida moslash yo‘li bilan birikma hosil qilish
tamoyili;
—to‘la o‘rin almashtirish tamoyili;
—то4a bo'lmagan o‘rin almashtirish tamoyili;
—guruhlarga ajratib olish tamoyili;(selektiv yig‘ish).
Donali va mayda seriyali ishlab-chiqarish fhajoitida detallarini bir-biriga alohida moslab birikma hosil qilinadi. Bu holda talab etilgan birikmani hosil qiluvchi ikkita detaining biri ikkinchisiga qo‘lda ishlov berish usullari yordamida(egovlash, shaberlash, pritirlash, jilvirlash, razvertkalash va h.k.) moslanadi. Chizmalarda bunday birkmalarga «o‘rni bo'yicha moslansin» degan yozuv ko‘rsatiladi.


117
Ko‘p seriyali va yalpi ishlab chiqarish sharoitida ham standart birikmalami (podshipnikiami) hosil qilish toia o‘mi almashish tamoyili asosida olib boriladi. Bu holda mexanik ishlov berish scxlarida detallari qo‘yim maydoni chegarasida tayyorlanadi va o‘z navbatida birikma juftligini tashkil etuvchi ixtiyoriy Detaining ikkinchisiga moslash yoki tanlab olishsiz. biriktirish imkoniyatini beradi, yaoni to‘la o‘rin almashtirish imkoniyatini beradi. To‘la o‘rin almashtirish tamoyili qulay bo‘lishiga qaramay, detallarni qo‘yim maydonida tayyorlanish borasidagi talab qo‘shimcha sarf-xarajatlarni yuzaga keltiradi.
To‘la bo‘lmagan o‘rin almashtirish tamoyilini qoilagan holda detallarni mexanik ishlov berish natijasida hosil bo‘lgan qo‘yimlar maydoni bir oz kattalashadi. Bu o ‘z navbatida mexanik ishlov berish uchun sarf-xarajatlami kamaytirishga olib keladi. Ma’lumki detallarni tayyorlashdagi ishlab chiqarish xatoliklari normal tarqalish qonuniga bo‘ysunadi. Shunga ko‘ra, detallarni qo'yim maydoni chegarasini orttirish, chegaraviy o‘lchamlami mos kelmasligi natijasida bir-biri bilan yig‘ilmaydigan detallar soniga proporsional bo‘lmaydi. Aksincha, bir-biri bilan yig‘ilmaydigan detallar soni ko‘p bo‘ladi. Ishlab chiqarishda yig‘ma birikma hosil qilmagan detallar yashikiarga solib qo‘yiladi va bir-biriga alohida moslash yo'li bilan yig‘iladi. To‘la bo‘lmagan o‘rin almashtirish usuli seriyali ishlab chiqarish sharoitida qo‘llaniladi.
To‘la bo‘lmagan o‘rin almashtirish tamoyili asosida yig‘ish jarayonini amalga oshirishda moslagichlar (kompensatorlar) keng qo‘llaniladi. Ular qo‘zg‘almas va qo‘zg‘aluvchan bo‘lishi mumkin. Bu holda yig‘ma birikmaning biror bir chetida oraliq qoldiriladi. Oraliqning (zazor) kattaligi yig‘ish jarayonida hosil boMgan xatoliklaming qiymatidan katta bo‘ladi. Yig‘ish jarayonining nixoyasida hosil bo‘lgan oraliqning kattaligi aniqlanib, bu oraliq xalqa - moslagichlar yoki qo‘zg‘aiuvchan qopqoq yordamida toidiriladi.
Guruhlar ajratish tamoyili ko‘p miqdorda birikmalar hosil qilishda qo‘yimlar chegarasiga juda aniq talabalar qo‘yilgan
118
holda qo‘llaniladi. Masalan, dizelli dvigatellarning yoniJg‘1 nasosining plunjer juftligida oraliq (zazor) 1, 5-2mkm chegarasida bo‘lishi kerak. To‘la o‘rin almashtirish tamoyilini qo'llash uchun detaHami mexanik ishlov berishda bunday yuqori aniqlikka erishish murakkab. Shuning uchun detallami mexanik ishlov berishdagi qo‘yimlar maydonining chegarasi bir muncha kattalashtiriladi. Ishlov berilgan detallaming oichamlari nazora;. qilinib guruhlarga ajratiladi va guruhlardan mos o‘lchamlar lanlab olinib birikma juftliklari hosil qilinadi. Natijada, birikmaning talab etilgan qo‘yimlar chegarasi ta’minlanadi. Bi tartibda yig‘ish selektiv yig ‘ish deb ham yuritiladi.
Yig‘ish ishlarini tashkil qilish shakllari asosan iicii: ko'rimshda bo‘ladi: statsionar (qo‘zg‘almas) va qo‘zg‘aluvchic: yig‘ish. Statsionar yig ‘ishda mahsulot bir ish o‘miga bir yoki bir necha ishchi tomonidan amalga oshiriladi. Mahsulot tarkibip s kimvchi barcha detallar shu ish o‘rniga keltiriladi.