A. Mirzayev, A. Sotvoldiyev mashinasozlik texnologiyasi

Yig‘ish jarayonlarini me’yorlash.

Yig‘ish texnologikjarayonlarini me’y orlash mexanik ishlov berish texnologik jarayonlarini me’yorlash bilan o‘xshash bo‘ladi. Me’yorlaslmi quyidagi usullardan foydalaniladi: tajriba- statistika, xronometrlash yordamida ma’lumotlami asosan yig‘ish jarayonining shart-sharoitlarini inobatga olib analitik usuldan foydalanish. Tajriba statistika usuli bilan yig‘ish uchun
114
vullangan vaqtni xronometrlashda eng tajribali yig/uvchi -- iliilangami xatti-harakatlari kuzatiladi. Mexnatga qarab ish
\aqqi belgilashda bu vaqt me’yori keyinchalik qayta ko'nl- diiqiladi. Вuning' ishlarning ko‘p qismi vaqt me’yorim 120 % biijarishlari lozim.

Texnik jihatdan asoslangan donaviy vaqtmng td tarkifr

i|uvidagicha asosiy (texnologik) vaqt t^; yordamchi vaqt tyord; ish n'mini tartibga solish uchun sarflangan vaqt txiz ishchini tabiiy ditiyojlarini qondirish va dam olishi sarflangan vaqt text; operativ vaqt, asosiy va yordamchi vaqtlaming yig‘indisi to.^as+tyo,, :, ilonali va mayda seriyali ishlab chiqarish sharoitida ishciv lomonidan yig‘ma chizma va texnologik jarayonni o‘rganisb uchun sarflangan vaqt
Yalpi ishlab chiqarish sharoitida doimiy ravishda har xil ish bajarilganligin va qayta sozlashlami yo‘qligi tufayli donali vaq1 mc’yoriga ttay kiritilmaydi. Demak,


t d = t a S+ t y o r d + t x lz + t exD m i n (13л)

Seriyalab ishlab chiqarish sharoitida yig‘ish jarayonirJ partiyalab amalga oshirilishi tufayli ish joyini qayta tashkil etish lozim. Shuning uchun partiyadagi bitta mahsulotni yig'ish uchur sarflangan vaqt donaviy —kalkulyatsiya vaqti tdk deb yuritilib uning tarkibi:

td . k . ^ a s ~ r tyord^'txiz^r texi^ ^tay,/p> ( i j , 2 )

bu yerda n-ishlab chiqarish partiyasidagi mahsulotlar soni.

(13.1) va (13.2) formulalar yordamida vaqt me’yorini belgilashda asosiy mahsulotning kattaligi, og‘irligi, ishlab chiqarish turi, yig‘ish jarayonini mexanizatsiyalashtirilganli, avtomatlashtiri Iganligi va shu kabilami inobatga olib, ma’lumotnomalar yordamida analitik usulda hisoblanadi. Yordamchi vaqt ham ishchi tomonidan bajariladigan yoki bu harakatlami inobatga olib ma’lumotnomalarda keltirilgant texnik me’yorlar asosida hisoblanadi. Ishchi o‘mini tashkil qilish unga
115
xizmat ko‘rsatish vaqti operativ vaqtga nisbatana foizlarda aniqlanadi. Ba 2,..3% atrofida bo‘ladi. ishchining Tabiiy ehtiyojlarini qondirish va yordam olish sarflangan vaqt ham operativ vaqtga nisbatan foizlarda hisoblanib 2% ni tashkil etadi. Yig‘ish jarayonida qo‘llaniladigan moslama va bajariladigan ishning murakkabligiga qarab tayyorlash vaqti ham shu tartibda aniqlanadi,
Texnik jihatdan asoslangan vaqt me’yori faqatgina mavjud texnologik jarayonni o‘zgartirilgan holda qayta ко‘rib chiqiladi, masalan: qo‘lda bajariladigan ish mexanizatsiyalashtirilsa va h.k.

4.