A. Mirzayev, A. Sotvoldiyev mashinasozlik texnologiyasi

qo‘zg ‘almas va ajraluvchi birikmalar (boltii yoki vintli birikmalar, konusga o‘tkazilgan va o‘tuvchi o‘tkazish bilan hosil qilingan birikmalar);

v) qo‘zg‘aluvchan va ajraluvchi birikmalar («vint-gayka» juftligi, oraliq o‘tkazish bilan hosil qilingan birikmalar, shamirli va shu kabi birikmalar);
g) qo‘zg ‘aluvchan ajralmas birikmalar (titrash podshipniklari. tutqichni juvalangan o‘q bilan birikmasi va xokazo);
Yig‘ish ishlari mashina va mexanizmlar tayyorlashda oxirgi ish hisoblanadi. Yig‘ish ishlari sifatli bajarilganligi mashina va mexanizmlaming ishonchli va uzoq vaqt ishlashini belgilovchi omildir.
Yig‘ish ishlarini mashina va mexanizmlar tayyorlashdagi umumiy hajmi 20-30% (qishloq xo‘jalik mashinasozligi), 40- 60% (samolyot sozlik) tashkil etadi.
Yig'ish ishlarining tashkil qilish shakllari va o‘rni ishlab chiqarish sharoiti va mahsulot turiga bog‘liq bo‘ladi. Donali va mayda seriyali ishlab chiqarish sharoitida yig‘ish amallari mexanika yig‘uv sexlarining yig‘ish boiimnalarida amalga oshiriladi. Seriyalar ishlab chiqarish sharoitida alohida yig'uvchi sexlari tashkil etish mumkin. Ko‘p seriyali va yalpi ishlab chiqarishda maxsullotning ayrim yig‘ma birikmalari to‘g‘rioqim li yokioqim li ishlov berish tizimlarining oxirida yig‘iladi, tayyor mahsulotni hosil qilish esa alohida yig‘ish konveyirida bajariladi.
Mexanik ishlov berishga sarflangan vaqt hajmiga nisbatan belgilangan yig‘ish uchun sarflangan vaqtning hajmini quyidagicha ifodalash mumkin:

• 
  donali va mayda seriyali ishlab chiqarish 40-50%:
  
• 
  o‘rta seriyalida 30-35%;
  
• 
  ko‘p seriyalida 20-25%;
  
• 
  yalpi ishlab chiqarishda esa 20% dan kam.
  

no

1. Yig‘i$h texnologikjarayonlarni loyihalash uchun dastlabki ma’lumotlar

Yig‘ish texnologik jarayonlarini loyihalash uchun asosiy dastlabki ma’lumotlar quyidagilardan iborat:

• 
  mahsulotning umumiy ko‘rinishini va yig‘ma birikmalarini ifodalovchi chizmalar;
  
• 
  mahsulotni sinash va qabul qilish uchun texnik shart- sharoitlar;
  

• 
  mahsulot ishlab chiqarishni yillik dasturi;
  
• 
  mahsulotning yig‘ma birikmalari va detallaming spetsifikatsiyasi;
  

Mahsulotning va uning yig‘ma birikmalarini, ishchi chizmalarini o‘rganilganda yig‘ish jarayonida amal qilinishi talab etilayotgan texnik shart-sharoitlarga alohida e’tibor qaratish kerak. Bular qatoriga detallaming o‘zaro joylashuvini ifodalovchi chiziqli va burchak o‘lchamlarining qcHyimtan, detallaming o‘zaro o‘tkazish bo‘yicha oraliqlar kattaligi, tayyoi mexanizmida bevosita ish jarayonida ayrim detallaming siljish kattali va shu kabilar. Tayyor mahsulotni qabul qilish bo‘yicha texnik shartlarda mahsulotni sifatli ekanligini belgilcvchi ко‘rsatkichlaming chegaraviy miqdorlari beriladi. Ko“p hollarda bu ко‘rsatkichlaming kattaligi sinov yo‘li bilan aniqlandi. Mahsulotning yillik ishlab chiqarish dasturida yig'ilayotgar, mahsulotning va uning yig‘ma birikmalarini massasi keltirilgan bo‘lishi kerak. Mahsulotning yig‘ma birikmalari va detallarnisig spetsifikatsiyalarida ulaming nomlari bitta mahsulotda ishlatiladigan soni qaysi sexdan yoki ombordan keltiriiishi ko‘rsatilgan bo‘lsa maqsadga muvoflq bo‘ladi.

2.