A. Mirzayev, A. Sotvoldiyev mashinasozlik texnologiyasi

12.4-rasm. Olti shpindelli tokarlik yarim avtomat dastgohida tishli g ‘ildirakka mexanik ishlov berish

Texnologik jarayonning birinchi va ikkinchi davrlarini birlashtirish uchun sakkiz shpindelli tokarlik yarim avtomat!aridan foydalaniladi (12.5-rasm). Bunday dastgoh stolining juft raqamii holatlarida tishli g‘ildirak xomashyosini ishlov berilmagan yuzasi bo‘yicha o‘matish maqsadida uch mushtchali patronlar qo‘llaniladi.

Dastgohning toq raqamli holatlarida esa kengayuvchi opravka o‘matilgan boTib u ishlov berilgan markaziy teshik bo‘yicha detaining o‘matishga xizmat qiladi. Bundan ko‘rinib turibdiki, dastgoh stoli birdaniga ikkita holatga buriladi. Toq raqamli holatdagi kesuvchi asboblar tishli g‘ildirak xomashyosining sirt yuzalariga va markaziy teshikka mexanik ishlov berish uchun texnologik sozlanadi.


102


12.5-rasm. Sakkiz shpindeUi tokarlik yarim avtomat dastgohida tishli g‘ildirakka mexanik ishlov berish

Toq raqamli holatlami o‘tib bo‘lgandan so‘ng xomashyo juf raqamli holatlar uchun qayta o‘matiladi. Bu holda о4mats sh yuzalari almashadi. Juft raqamli holatlaridagi kesuvchi asbobb: tishli g‘ildiraklaming qolgan tashqi yuzalariga mexanik ishlo' berish uchun texnologik sozlangan bo‘ladi.

Tishli g‘ildiraklarga tish ochish usuli tishning shakliga (to‘g‘ri tishli, qiyshiq tishli, vintsimon va xokazc) ishia'r chiqarish dasturiga va tishni aniqlik darajasiga bogiiq liold: tanlanadi. Donali ishlab chiqarish va taomirlash sharoitida silindrsimon to‘g‘ri va qiyshiq tishli g‘ildiraklarga tish ochish uchun gorizontal - frezerlash dastgohlari qoTlaniladi, Dastgoh stoliga bo‘luvchi mexanizm o‘matiladi. Bu holda tish ochish uchun disksimon modulli frezerlar ishlatiladi. Ishlov berilayotgan tishli g‘ildiraklami tishlari sonidan kelib chiqib bir modulli frezalar yig‘masi qoilaniladi.
Seriyali va yalpi ishlab chiqarish sharoitida maxsus tish frezerlash dastgohlaridan foydalaniladi. Tish frezerlash dastgohlarida modulli chervyakli frezerlar ishlatiladi. Bu frezerlar sirpanib-dumalash harakati natijasida tishlami hosil
103
qiladi. Bundan tashkari dolbyak bilan ta’minlangan ilgarilanrna- qaytma harakat qiluvchi tishni dolbyaklash (o‘yib ishlash) dastgohiari keng qo‘llaniladi. Bu dastgohlarda kesuvchi asbob- dolbyak aylanma harakat ham qiladi. Bu usul ikkinchi turga old bo£lgan ko‘p gardishli tishli g‘ildiraklarga tish ochish uchun yagona usul hisoblanadi.
Bo‘luvchi diametriga mos ravishda va uning ortishi bilan tishlar orasidagi chuqurliklari kengayib boruvchi konussimon tishli g‘ildiraklami tishlari ikki marta ishlov berish yoTi tayyorlanadi. Birinchi o‘tishda tish shakliga qarab shaklli disksimon freza yordamida tishlar orasidagi chuqurlik hosil qilinadi va ikkinchi o‘tish tishni randalash dastgohlarida bajariladi. Bu dastgohlarda modulli (tish moduliga mos) ikkita randalash keskichini bir-biriga nisbatan ma’lum burchak ostida o‘matib sirpanib-dumalash harakati qo‘shib olib boriladi va natijada tishlar orasidagi chuqurlik hosil qilinadi. Egri tishli konussimon tishli g‘ildiraklami tishlari keskichlar kallagi yordamida maxsus dastgohlarda hosil qilinadi.
Tishning ishchi yuzalariga yakunlovchi ishlov berish tishlarini sheverlash dastgohlarida olib boriladi. Bundan maqsad tishni yuza tozaligini aniqlik darajasini orttirish va tishni shaklini to‘g‘rilashdan iborat. Termik ishlov berilgandan so‘ng membranali rolikli patronlarda tishni yuzasi bo‘yicha o‘matilgan holda tishli gildiraklami markaziy teshigi ichki yuzalari jilvirlanadi. Keyin esa markaziy teshik bo‘yicha o‘matilgan holda tishni ishchi yuzalari turli xil usullar yordamida jilvirlanadi.
Tishlami shevinglash 2 xil usulda bajariladi, birinchi usul shever deb nomlangan maxsus sheverlar va ikkinchi usulda maxsus shever reyka yordamida ishlov beriladi. Sheverlar yonlarida 0,8 mm chuqurlikdagi chuqurchalari bo‘lgan kesuvchi tishli g'ildirakdan iborat boTadi. Shevenglashni umumiy sxemasi 12,6 rasmda keltirilgan.
104