A. Mirzayev, A. Sotvoldiyev mashinasozlik texnologiyasi

11.6-rasm. Shatunning krivoship va porshen kallaklaridagi teshiklarini o'qlararo masofasi hamda o ‘qlarning o‘zaro paralleiligini nazorat qiiish moslamasi


94

0 ‘rganilgan materialni mustahkamlash uchun savollar.

1. 
   Shatunlar qaysi materiallardan tayyorlanadi?
   
2. 
   Shatunlami, xizmat vazifalari nimalardan iborat?
   
3. 
   Qaysi hollarda shatun uchun xomashyo bir butun tayyorlanadi?
   
4. 
   Shatunning krivoship kallagi teshigiga ishlov berish ketma-ketligini keitiring?
   
5. 
   Porshen kallagi teshigiga qaysi usullardan foydalaijfb
   

ishlov beriladi?

6. 
   Shatunlami nazorat qilish usullarini aytib bering.
   

95
XII BOB
TISHLI G‘ILDIRAKLARNI TAYYORLASH TEXNOLOGIYASI

1. Tishlig‘ildiraklarning turlari, tuzilishi, ularni tayyorlash bo‘yicha texnik talablar, qo4laniladigan materiallar va

xomashyo turlari
Mashina va mexanizmlarda tishli g4ldiraklar eng ko‘p uchraydigan detallar hisoblanadi. Tishli g‘ildiraklar belgilangan uzatishlar soniga asosan bir valdan ikkinchisiga aylanma harakatni va burovchi momentni uzatish uchun xizmat qiladi. Tishli g‘ildiraklar avtomobillar, traktorlar, metall kesish dastgohlarining tezliklar va uzatishlar qutilarida, reduktorlar, ko‘tarish tushirish qurilmalari, nazorat asboblari, soatli mexanizmlar hamda shunga o‘xshash qurilmalarda keng qo‘llaniladi.
Tishli g‘ildiraklarni asosiy turlari va tuzilishlari 12.1- rasmda keltirilgan. Birinchi tur tishli g4ldiraklar bular gupchakli va gupchaksiz silindrik va konussimon tishli g‘ildiraklar. Bu tishli g‘ildiraklaming markaziy teshiklarini tuzilishi tekis, shponka uyali va shlitsali ko‘rinishida boTadi. Tishli g‘ildiraklami o‘q bo‘yicha yo‘nalgan ochiq markaziy teshiklaming uzunligi lining diametriga nisbati l/d>l yaoni «vtulka» ko‘rinishida bo‘ladi.