A. Mirzayev, A. Sotvoldiyev mashinasozlik texnologiyasi

11. Ishlab chiqarish va texnologikjarayonlar
Ishlab chiqarish jarayoni xomashyodan yoki chala mahsulotdan tayyor mahsulot olish uchun bajariladigan barcha jarayonlar (ishlar) yig‘indisidan iborat.
Ishlab chiqarish jarayoniga faqatgina asosiy jarayonlar: mashina detallariga mexanik ishlov berish ulami yig‘ish kirmasdan, balki yordamchi turdagi jarayonlar: detallami tashish, nazorat qiiish, kesuvchi asboblar va moslamaiami tayyorlash kabi jarayonlar ham kiradi.
Texnologik jarayon material yoki xomashyodan tayyor mahsulot olish maqsadida ulaming shaklini, o‘lchamlarini va xususiyatlarini belgilangan texnik talablar asosida ketma-ket o‘zgartirishdan iborat.
Mexanik ishlov berish texnologik jarayoni ishlab chiqarish jarayonining bir qismidir. Ishlab chiqarish jarayoni quyidagi davrlardan iborat bo‘ladi:

1. 
   xomashyo tayyorlash - quyish, bolg‘alash, shtamplash yoki prokatdan tayyorlanadigan materiallarga birlamchi ishlov berish;
   
2. 
   mashina detallarini yakuniy shakl va oichamlarga keltirish uchun metall kesish dastgohlarida ishlov berish;
   
3. 
   yig‘ma birikmalar, agregatlar yoki mexanizmlanii hosil qiiish;
   
4. 
   mashina yoki mahsulotni yakuniy yig‘ish;
   
5. 
   mashina yoki mahsulotni sozlash va smash;
   
6. 
   mashina yoki mahsulotni bo‘yash va ulami konservatsiya qiiish.
   

Ishlab chiqarishda bajariladigan texnologik jarayonlurning barcha amallarida texnik nazorat o‘tkaziladi. Texnik nazorat
o‘tkazishdan maqsad mahsulotni talab qilingan texnik shartlarga javob bera olishini tekshirishdan iborat.
Mexanik ishlov berish texnologik jarayoni kam material va mehnat resurslarini sarflagan holda talab etilgan texnik shartlar asosida tayyor mahsulot yaratishga qaratilgan bo‘lishi kerak.
Texnologik jarayonlar GOST 1.109-73 asosida loyihali, ishchi, donaviy, namunaviy, standart, vaqtli, taraqqiy xarakterdagi (kelgusida qo‘llaniluvchi), marshrutli, amal uchun va marshrutli- amalli bo‘lishi mumkin.

2. 
   Texnologikjarayon tarkibi
   

Texnologik jarayonini maqsadga muvofiq ravishda amalga oshirish uchun tayyorlanayotgan detaining qaysi yuzalariga va qanday ketma-ketlikda ishlov berishni ifodalovchi reja tuziladi.Ushbu rejada detal yuzlariga ishlov berish usullari keltiriladi.
Shu maqsadlarda mexanik ishlov berish texnologik jarayoni alohida qismlarga boTinadi, bu qismlaming yig‘indisi uning tarkibini tashkil etadi. Texnologik jarayon quyidagi tarkibi' qismlarga boTinadi: texnologik amal; holat; o‘tish; yurifh; harakatlar yig‘indisi.
Texnologik amal texnologik jarayonning bir qismi ЬеГнЬ. bir ish o rnida (bir yoki bir necha ishchi tomonidan) ketma-ket bajariladigan ishlar yig‘indisidan iborat.
0 ‘rnatish amalning bir qismi bo Tib detaining (dastgoh turiga qarab bir necha detaining) bir marta mahkamlaganda bajariladigan ishlar yig‘indisidan iborat. Dastgohga o‘matilgan yoki mahkamlangan xomashyo uning ishclii organalariga nisbatan stolini aylanishi yoki siljishi natijasida yangi holatni egallash mumkin.
Holat detaining bir marta mahkamlagan holatida dastgohning ishchi organlariga nisbatan egalSagan holati. Holatni o'zgarishi dastgoh stolining aylanishi yoki siljishi natijasida bo‘3adi. Masaslan: ko‘p shpindelli ko'p holatli dastgohlarda.

5
Amal texnologik va yordamchi o‘tishlarga boiinadi. Texnologik o‘tish texnologik amalni tugallangan qismi bo‘lib detaining ishlov berilayotgan yuzasini, kesuvchi asbobning va kesish ma’romlarining doimiyligi bilan xarakterlanadi.

Yordamchi о‘tish texnologik amalning tugallangan qismi boiib ishchining va (yoki) dastgohning harakatlari yig‘indisidan iborat. Yordamchi о‘tish natijasida detalningng shakli, oTchamiari va xususiyatlari o‘zgarmaydi.
О‘tish o‘z navbatida ishchi va yordamchi yurishlardan iborat boiadi. Ishchi yurish texnologik o‘tishning tugallangan qismi bo Tib kesuvchi asbobni, ishlov berilayotgan yuzani doimiy saqlagan holda detaldan ma’lum qatlamni kesib olish bilan bogTiq boiadi
Yordamchi yurish texnologik o‘tishning tugallangan qismi bo Tib kesuvchi asbobni ishlov berilayotgan detalga nisbatan metalni kesib olmagan holda bir marta siljishidan iborat. Bu o‘tish kesish jarayonini takroran amalga oshirish uchun kesuvchi asbobni kerakli holga qaytarish uchun zarur boTadi.

2.