A. Mirzayev, A. Sotvoldiyev mashinasozlik texnologiyasi

5.1-rasm. Quyma ko‘rinishdagi cho‘yandan tayyorlangan vtulka xomashyosi.


0 т * г,в


5.2-rasm. Shtamplangan podshipniklarning ichki xalqasini xomashyosi.


42

2. 
   Mexanik ishlov berishda qo‘yimlar
   

Mashinasozlikda talab etilgan aniqlik va sifav ko‘rsatgichlariga javob beradigan detallami tayyorlash xomashyodan ma’lum bir kattalikdagi metall qatlami~qo‘ymii;i kesuvchi asboblar yordamida kesib olib tashlash usullari yordamida amalga oshiriiadi.
Shunday qilib qo‘yim - bu xomashyoga mexanik ishlov
berish jarvonida talab etilgan oichamlarini ulami chetlanishlai doirasida va yuza g‘adir-budirligini ta’minlash maqsadida ')]Detal chizmasida ko‘rsatilgan o‘lchamlarini chetlanishlariga va yuza g'adir-budirligiga qo‘yilgan talab qancha yuqori bo" La. shuncha ko‘p marta mexanik ishlov berish (texnologik oiishiar shart bo‘ladi. 0 ‘z navbatida har bir texnologik o‘tish uchun qo‘yimlar miqdori hisoblanadi. Detal yuzasining talab etilgar; tozaligin va aniqligini ta’minlash maqsadida har bir texnoi o‘tishda olib tashlangan qo‘yimlaming yig‘indisi umu qo‘yim miqdorini tashkil qiladi. Qo‘yimlar miqdori ar; usulda va jadvallar yordamida aniqlanadi.
Analitik usul bilan qo‘yimlar miqdori aniq hisoblan idi va bu usulda quyidagi formulalardan foydalaniladi.

1. 
   tekis yuzalarga ishlov berishda
   

Z m in — R z i-S H i . ] + + E u ( Э , I ■

bu yerda: Rz-yuzaning g‘adir-budirligi, mkm; nisilir nuqsonli qatlam kattaligi, mkm; r- detal shaklining fazo^jy


43
chetlanishlar miqdori, mkm; eu- bajarilayotgan amalda xomashyoning dastgoh moslamasiga o‘matish xatoligi, mkm; I - detal yuzasini ishlov berishdan avvalgi tartib raqami; i-1 —detal yuzasini ishlov berishdan awalgi tartib raqami.

2. 
   bir-biriga qarama-qarshi joylashgan (simmetrik) tek yuzalarni parallel ishlov berishda:
   

2Zmin= 2(RZi./ + i + phi + s j (5.2)

v) ichki va tashqi aylanish o ‘qiga ega bo‘lgan yuzalarga

ishlov berishda:
2 Z mm = 2 ( Rzt , + H i-\ + 'Jpfl + £ l ) (5.3)


g) silindrsimon detallarning yuzalarga markazlarga o'matilgan holda ishlov berishda:


2Zmin = 2("Rz,_ i + Д_/ + ры) (5.4)


Yuqorida keltirilgan formulalardan ko‘rinib turibdiki, qo‘yim miqdori quyidagi asosiy omillar ta’sir ko‘rsatadi:

1. 
   xomashyo materiali;
   
2. 
   xomashyoning shakli va o‘lchamlari; v) xomashyo turi va uni olish usullari;
   

g) mexanik ishlov berishni amlga oshirish bo‘yicha qo‘yilgan talablar;

4. 
   detallar o‘lchamlarining aniqligi, yuza tozaligig qo‘yiladigan talablar.
   
   1. 
      Xomashyoning materiali. Yuqorda xomashyo turlarini ko‘rib chiqilganda eslatib o‘tilganday xomashyo materiali bevosita uni turini belgilaydi. Shuning uchun quyma xomashyoda qo‘yim miqdori boshqa tur xomashyoiarga nisbatan yuqori boiadi.
      
   2.