A. Mirzayev, A. Sotvoldiyev mashinasozlik texnologiyasi

4.1-rasm. Yuzalarning turlari: 1- to‘!qinsimon va g‘adir-budir; 2- toiqinsim on va toza; 3 - tekis va g‘adir-budir; 4 - tekis va toza

2. 
   Mashina detallarini yuzalari sifatining ahamiyaii
   

Detal yuzasining sifati uni ishlash jarayonida muhim ahamiyatga ega. Shunday qilib detaining yemirilishga chidamliligi uning yuzasini sifatiga bogiiq. Sifat o‘z navbatida makrogeometriya, toiqinsimonlik va g^adir-budirlik bilan xarakterlanadi.
Agarda detal yuzasi makronotekis va toiqinsimon boisa yemirilish ham notekis bo‘ladi. Bunday hollarda awal ko tarilib chiqqan yuzachalar yemiriladi. Agarda yuza g‘adir-budirligi katta boisa yuqoridagi jarayon yanada intensivlashadi.
Qp‘zg‘almas birikmalarni sifati. Bu birikmalar sifatli ishlashi va yemirilishga chidamli boiishi uchun ulaming detallarini yuzalari yuqori tozalikka ega boiishi kerak.
37
Detalnining mustahkamligi. Yuzaning sifati Detaining mustahkamligini bevosita belgilovchi omil. Yuza g‘adir- budirligi kichik bo‘Isa materiallami charchash mustahkamligini oshiradi va mikroyoriqchalar hosil boiish jarayonini susaytiradi, Qoldiq kuchlanishlarni ta’sirini kamaytiradi.
Korroziyaga qarshilik. Detallarda korroziya turli gazlar suyuqliklar va atmosfera ta’sirida sodir boiadi. Detal yuzasi qancha g‘adir-budir boisa shu oraliqlarga yuqoridagi jinslar ko‘p miqdorda kirib olib korroziyani tezlashtiradi.
Bundan tashqari, yuza sifati Detaining boshqa xususiyatlarini ham belgilaydi. Masalan, tozalik, dekorativ ko‘rinish, birikmalami mustahkam hosil qilish, oichov asboblarini aniq ishlashini ta’minlash va shu kabilar.


43. Yuza g ‘adir-budirligini belgilovchi ko ‘rsatkichlar
Mexanik ishlov berish natijasida hosil boigan g‘adir- budirlk deganda nisbatan kichik qadamlarda takrorlanuvchi va yuza relpefini hosil qiluvchi notekisliklar yigindisi tushuniladi Bu g‘adir-budirlik bazaviy uzunlik doirasida baholanib, uzunlikni kattaligi yuzani turiga bogiiq.
Bazaviy uzunlik S ning kattaligi 0,01 dan 25 mm gacha boiadi. Texnologik mashina va jihozlaming detallarini yuzalarini g‘adir- budirligini o‘rganish uchun amaliyotda ikkita ko‘rsatkich Ra va Rz yetarli deb hisoblaymiz.
Ra- yuza profilining o'rtacha arifmetik ogishi boiib ogishlar h ning absalyut miqdorini o‘rtacha arifmetik qiymatiga teng va bazaviy uzunlik chegarasida oichanadi (4.2-rasm).