A. Mirzayev, A. Sotvoldiyev mashinasozlik texnologiyasi

ЗЛ-rasm. Detallami tekis va silindrik yuzalari bo‘yicha о ‘rnatish

Ishlov berish jarayonida hosil boigan defomiatsiyalar ta’sirida sodir boiuvchi to‘g‘ri shakldan og‘ish ho!lari 3.2» rasmda keltirilgan.

3.2-rasm. TIBT ning deformatsiyasi natijasida to‘g‘ri geometrik shakldan og‘ishi hollari.

Yuqoridagilardan ko‘rinib turibdiki TIBT ning bikrh :> detallami tayyorlash aniqligiga katta ta’sir ko‘rsatadi.

TIBT ning bikrligi deganda elastik ishlov berish tiziminini; kuch ta’sirida deformatsiyasiga qarshilik ko‘rsatish qobiliysvi tushuniladi.


JT= Ru/u, kg/mm, (3.7;

bu yerda: JT- tizimning bikrligi; Ru- kesish kuchinmg radial tashkil etuvchisi; u- kesuvchi qirraning siljishi (defomi&tsiyasi

Bikrlikka teskari tushuncha moslanuvchanlik deb yiiritiladi


31

yoki:
со =
1 ., 1000 ,
— mm / kg => ткт / kg
J , J ,


(3-8)

Detallarni ishlov berish uchun mahkamlash kuchlari ta ’sirida deformatsiyalanishi. Detallaming aniqligi ulami ishlov berish uchun mahkamlashda hosil bo‘lgan kuchlar sezilarli ta’sir ko‘rsatadi. Mahkamlash vaqtida kuch ta’sirida yupqa devorli detallarni uch mushtchali patronlarda o‘matishda (3.3-rasm) yaqqol ko‘zga tashlanadi.


3.3-rasm. Halqa (vtulka)ning uch mushtchali patronda mahkamlash natijasida hosil boMgan xatoliklar:

1. 
   mahkamlangan holat; b) mahkamlanmagan holatda ishlov berilgandan so‘ng holat; v) Detaining patrondan olgandan keyingi holat.
   

Issiqlik deformatsiyalari va ichki kuchlanishlar.
Yakunlovchi ishlov berish amallarida issiqlik ta’sirida hosil bo‘luvchi ishlov berilayotgan Detaining va dastgoh detallarining deformatsiyasi alohida ahamiyatga ega. Bu turdagi deforamsiyalar IT 5 va IT 6 kvalitet aniqlikda ishlov berishda alohida ahamiyat kasb etadi. Issiqlik ta’sirida detal o‘!chami kattalashib sovugandan so‘ng kichrayib qolishi mumkin. Xuddi
32

shundap dastgoh detallari ham issiqlik ta’siridan o\z oichamlarini o‘zgartiradi , va texnologik sozlash vaqtida xatoliklami ynzaga keltiradi.


Ishlov berilgan so ‘ng detal yuzasi sifatini o ‘lchash aniqligiga ta'siru Ishlov berilgan so‘ng Detaining yuza tozalig oichov aniqligiga quyidagicha ta’sir ko‘rsatadi. Agar yuza yuqori g‘adir-budirlikka ega boMsa o‘lchash notekislikni cho‘qqilari bo‘yicha bajariladi. Ish jarayonida bu cho‘qqilar tezda ezilib Detaining haqiqiy nominal ko‘rsatkichi nazorat qilinmagan bo‘ladi.
Ishlov berish xatoliklarining yigHndisL Yuqorida ko'rit o‘tilgan xatoliklar shuni ko‘rsatadiki, ulardan biri ikkinchisini qoplashi mumkin, chunki biri aniqlikni oshirsa slckincnisi kamaytiradi yoki biri kuchliroq ta’sir ko‘rsatsa ikkinchi si sezilarsiz ta’sir etadi. Bundan tashqari, bu xatoliklarni vektorlari o‘zaro qandaydir burchak ostida bo‘lishi mumkin.
Shuning uchun bu xatoliklaming yig‘indis li arv. oichashlar yordamida aniqlash mumkin. Qator mullifls: tomonidan taklif etilgan tenglamalar turli ko‘rinishga ega boiib, yuqoridagilar sababli keng tarqalmagan. Biz bu xatoliklarni xarflar bilan belgilab ulami algebraik yig‘indisi bilan cheklanamiz.


^ Г = O-d + f ik a + }'ix+ Su+ iD L+ r D K + ^ id + OJ„+ Щ + Х Ы (3.9)

bu yerda: a<\ - dastgoh xatoligi; pk- kesuvchi asbob xatoligi: yix- texnologik sozlash xatoligi; eu- o‘matish xatoligi; iDL- ldastgoh detallari va ishlov berilayotgan detallar deformatsiyasii natijasida hosil boigan xatolik; rDK~ mahkamlash kuchi ta’siridagi xatolik; Хш- issiqlik deformatsiyasi tufayli hosil bo‘lgan xatolik; co0- oichash xatoligi; \j/b- ish bajaruvchining xatoligi; xqor qoldiq o‘qlanishlar ta’siridadagi xatolik.