A. Mirzayev, A. Sotvoldiyev mashinasozlik texnologiyasi

MASHINA VA MEXANIZMLARNING TIPIK BIRIKMALARINI YIG‘ISH

1. Podshipnikli yig ‘та birikmalar

Sharikli podshipniklaming ishonchli ish qobiliyatlarini va aylanuvchi halqalarini ayqash bo‘lib qolishdan saqlash maqsadida tarang o ‘tqazish bilan yig‘iladi, qo‘zg‘almas xalqasi esa oraliq o ‘tqazish bilan yig‘iladi. Sharikli podshipniklaming ichki xalqasini valga yoki tashqi xalqasini tana detaliga presslab o‘tqazishda podshipnikni to'gVri yo‘naltirish uchun stakan va opravkalar qo‘llaniladi. Bunday xollarga opravkaning yoki stakanning ishchi sirti presslanayotgan xalqani sirtiga to‘g‘ri kelishiga erishish zarur (14.1 -rasm).
Podshipniklami presslash uchun talab etilgan kuch reykali, pnevmatik, gidravlik yoki friksion uzatmali turli tuzilishdagi presslar yordamida yaratiladi.
Konussimon rolikli podshipniklami yig‘ishda ulaming tashqi va ichki halqalari oraliq o‘tkazish bilan o‘matiladi, chunki keyinchalik roliklar va xalqaning ishchi yo‘lakchalari orasidagi radial yo‘nalishdagi oraliqlik sozlanadi. Konussimon rolikli podshipniklardagi radial oraliqlik qo‘zg‘almas yoki qo‘zg‘aluvchan kompensatorlarni qoMlab ichki yoki tashqi xalqaning o‘q bo‘yicha yo‘naltirish hisobiga moslanadi. Konussimon rolikli podshipniklardagi radial oraliqni proklatkalar yig‘indisi 1 va qopqoq 2 ko‘rinishidagi qo‘shilmas konpensator hisobiga ta’minlash 14.2, a-rasmda ko‘rsatilgan.
Rasmdagi b) holatda oraliqni xalqasimon gayka bilan moslash ko‘rsatilgan. Oraliq talab darajasiga keltirilgandan so‘ng gaykani shu holatda mahkamlanadi. Xuddi shu kabi qurilmaning boshqa ko‘rinishlari ham amaliyotda ko‘p qo‘llaniladi.
Tuzilishi bo‘yicha sirpanish podshipniklari bir butun (vtulka) va ajraluvchi (vkladish) ko‘rinishida bo‘ladi. Podshipnik — vtulkalar, odatda, tashqi diametri bo'yicha zo‘riqish o‘tkazishi bilan vtulkaning bo‘rtib chiqqan vuzani flanets ko‘rinishidagi
126
tirab o‘matiladi, Podshipnikni aylanib ketishidan saqlash uchun presslangandan so‘ng vtulkada teshik hosil qilinadi va vint bilan mahkamlanadi. Ayrim hollarda oraliqlik o‘tkazishini hosil qilish maqsadida tana detali qizdiriladi yoki vtulkani o‘zi sovitiladi.
Yupqa devorli vtulkalar tana detaliga presslab o‘matilgandan so‘ng uning ichki diametrlari kichrayish hollari kuzatiladi. Bunday hollarda vtulkani ichki teshigi razvertkalanadi yoki ichki yuza yo‘nib kengaytiriladi.