A. Mirzayev, A. Sotvoldiyev mashinasozlik texnologiyasi

Rezbali birikmalarni yig ‘ish

Rezhali birikmalarning sifatli yig‘ilganligi quyidagi asosiy omillarga bog‘liq bo‘ladi:

• 
  rezbali birikmada rezbani tortish kuchi;
  
• 
  bolt va gaykalar sirtini biriktirilayotgan detal sirti biiar birlashish sifatiga;
  
• 
  ko‘p boltli birikmada boltlarni mahkamlash ketrna ketligiga.
  

Bolt va gaykali birikmalarning sifatsiz yig‘ilishim asoriy sabablaridan biri ular o‘qlarining o‘qdoshligini buzlisbkh boiadi. Yuqoridagilami inobatga olib bolt va gaykaiiing s*vf yuzasi mexanik ishlangan bo‘ladi. Hattoki, ishlov berilmagan yuzalarda ham bolt va gayka sirti o‘maydigan joy silindrU
/.enkersekovka yordamida mexanik ishlov berilgan bo'Iadi. Shi. maqsadlarda ayrim quyrna detallarda qavariq yuzaiar layyorlanadi va shu yuzalarga mexanik ishlov beriiadi.
Boltli va gaykali birikmalarning hosil qilishda qo‘l yoki elektrik, pnevmatik va gidravlik uzatmalar yordamida ishlovchi gayka, bolt qatirgich —kalitlardan foydalaniladi. Gayka, bolt qatiruvchi kalit dastagining uzunligi rezba diametriga nisbatan 15 marta katta bo‘lishi maqsadga muvofiq. Shu holda rezbaning tortishish kuchi yetarli bo‘lib uning sirpanib ko‘chishi (uzilish) bo‘lmaydi. Masouliyatli rezbali birikmalarda rezbani kafolatli tortish kuchi hisoblab topiladi va maxsus dinomometrli kalitlardan foydalaniladi. Mexanizmlar (uzatmalar) yordamida mahkamlashda gaykani qotiruvchi (mahkamlovchi) shpindelga prujina - kulachokli mufta o‘matiladi. U burovchi moment berilgan qiymatdan ortishi bilan aylanib keta boshlaydi.
129
Tortishish kuchini nazorat qilish usullaridan biri bu gayka yoki boltni belgilangan tayanchga burab borish. Tortish kuchini aniq nazorat ostida ta'minlashnmg ilg‘or usuli bu bolt sterjenini uning daimetri va materialini hisobga olib berilgan uzunlikgacha mahkamlab borish. Bu usul tortishish kuchini avtomatik ravishda keng qollaniladi. Masalan, ichki yonuv dvigatellarida shatun bilan shatun qopqog‘ini mahkamlashda.