A. MİRZƏcanzadə. Z.ƏHMƏdov, R. Qurbanov
Yüklə 3,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
193
hesablamalarında, itərsə də istismarda nəzərdə tutulmalıdır. Lay boyunca neftin xassələrinin dəyişməsinin bir çox səbəbləri vardır. Belə ki, yatağın geoloji quruluşunun, onun yer üzərinə çıxmasının, kimyəvi, bakterioloji və layda gedən fiziki-kimyəvi proseslərin neftin tərkibinin və xassələrinin dəyişməsinə bilavasitə təsiri vardır. Məsələn, layın günbəzindən qanadlara doğru xüsusi çəkinin artması, neft-su konturunda gedən oksidləşmə hesabına baş verir. Oksidləşmə prosesi, yer üzərinə çəxışı olan laylarda, neftin kimyəvi tərkibinin dəyişməsinə daha çox təsir göstərir. Yer üzərinə çıxışı olan laylarda deqazasiya prosesi nəticəsində də neftin tərkibi dəyişir. Neftin
xassələri temperaturun dəyişməsi və karbohidrogenlərin xüsusi çəkilərinə görə paylanması hesabına da dəyişə bilər. Neftin xassələrinin lay boyunca dəyişməsinin bir səbəbi də miqrasiya prosesində layda neftin süzülməsi ilə əlaqədar olaraq, qanad hissələrdən günbəzə doğru baş verən ağır hissəciklərin adsorbasiya olunmasıdır.
§ 15 Neftin parafinlə doyma temperaturu və onun təyin edilməsi
Neftin parafinlə doyma temperaturu termodinamik müvazinət şəraitində birfazalı neftin ikifazalı (neft və bərk parafin) hala keçməsini xarakterizə edir. Neftdən ayrılmış bərk faza, parafinlə birlikdə qatran, asfalten və s. maddələri də özündə cəmləyir. Yatağın işlənməsi prosesində parafin layda, quyuda, yerüstü avadanlıqda və s. çökə bilər. Parafinin çökməsi ilə mübarizə aparmaq üçün müxtəlif təzyiqlərdə parafinin ayrılmasını təmin edən kristallaşma və ya neftin parafinlə doyma temperaturunun düzgün təyin edilməsinin böyük əhəmiyyəti vardır. Bu baxımdan aşağıdakı hallarda rast gəlinir: 194
Təzyiq Pg D o y m a t e m p e ra tu ru C o
Şəkil II. 35
1) layda temperatur. Neftin parafində doyma temperaturuna bərabər və ya ona yaxındır. Bu zaman neft parafinlə doymuş hesab edilir;
2) layda temperatur, neftin parafinlə doyma temperaturundan böyükdür; layda neft parafinlə doymamış hesab olunur;
3) layda neftin tərkibində parafinin miqdarı yox dərəcəsindədir.
II. 8 cədvəlində bəzi neft yataqları üçün parafinlə doyma temperaturu göstərilmişdir.
Lay temperaturu,ºC Doyma tempraturu, ºC Qazsız neftdə parafinin miqdarı,% Üzen
Bitkovski Bavlinski Romaşkinski Dolinski Jetıbay Üst-balıkski 65 48-53
35-40 35-38
50-85 80-100
80 59-65
42-45 28
18-22 35
52-57 29
26-yaqədər 10-15
3-4 4-5
7-10 20
— 195
II. 35 şəklində neftin parafinlə doyma temperaturunun təzyiqdən asılılıq əyrisinin xaraktri göstərilmişdir. Şəkildən göründüyü kimi, təzyiqin doyma təzyiqindın başlayaraq artması parafinin kristallaşma temperaturunu artırır. Digər tərəfdən təzyiqin doyma təzyiqindən kiçik qiymətlərində də qazın ayrılması nəticəsində parafinlə doyma temperaturunun artması baş verir. Deməli, əgər layda neft parafinlə doymuş, yaxud ona yaxın vəziyətdədirsə, onda təzyiqin artması və ya azalması, parafinlə doyma temperaturunu artıraraq layda parafinin çökməsinə şərait yaradacaqdır. Layda temperatur azaldıqda da həmin hadisə baş verəcəgdir. Parafinlə doyma temperaturynu təyin etmək üçün gözlə müşahidə, refraktometrik, fotometrik, ultrasəs üullarından istifadə olunur.
Gözlə müşahidə ilə parafinin doyma temperaturunu təyin etmək üçün neft soyudulur və parafinin kristallaşmasının başlanğıcına uyğun gələn temperatur, yəni doyma temperaturu, qeyd edilir. Parafinin kristallaşması prosesini mikroskopla müşahidə etmək olar. Belə müşahidə zamanı kristallaşmanın kinetikası və kristalların ölçüləridə oyrənilir. Kristallaşma prossesi, həm atmosfer, həmdə laya uyğun təzyiq və temperatur şəraitində öyrənilə bilər.
təyin, kristallaşma anında işıq şüasının sınmaya məruz qalan temperatur dəyişikliyinin yazılışına əsaslanır. Bunun üçün tədqiq olunan neft üçün sınma göstəricisinin temperaturdan dəyişmə asılılığı - n t D = f (t) qurulur (şəkil II. 36). Qrafikin fazalı keçid nöqtəsində sınma göstəricisinin sıçrayışlı dəyişməsinin müşahidə olunması, cismin maye haldan bərk hala keçməsinə sübutdur. Bu üsulla neftin parafinlə doyma temperaturunun təyini üçün refraktometrin olması tələb edilir.
keçən işıq selinin intensivliyinin dəyişməsinin qeyd olunmasına asaslanır. Bu dəyişiklik, neftdə parafin kristallarının əmələ gəlməsi Yüklə 3,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|