A. MİRZƏcanzadə. Z.ƏHMƏdov, R. Qurbanov
Yüklə 3,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ƏDƏBİYYAT
- Neft, qaz və suyun lay şəraitində xüsusiyyətləri
- Layda maye və qaz qarışıqlarının faza müvazinəti
- Neft-qaz-su-süxur sistemlərinin molekulyar səthi xassələri
- Neft və qazın məsaməli mühitlərdən sıxışdırılması
- Neftvermə əmsalının artırılmasının fiziki xassələri
- Oxşarlıq nəzəriyyəsinin əsasları. Neftin su ilə sıxışdırılma prosesinin modelləşdirilməsi
469
nat
k k mod k k 0 0 p p p p (VII.19) nat
0 mod
0 p p p p (VII.20) nat
0 mod
0 (VII.21)
Oxşarlıq şərtlərini tamamlamaq məqsədilə kapillyar təzyiqin ifadəsindən istifadə edək:
m k
2 p k (VII.22) (VII.22) ifadəsinə əsasən model və natura üçün
nat mod
m m (VII.23) nat
mod (VII.24) şərtləri də yazılmalıdır.
İndi isə alınmış oxşarlıq şərtlərinə baxaq. (VII.22) ifadəsini s k s m k p (VII.25) şəklində yazaq. (VII.23) və (VII.24) şərtləri ödəndikdə model və natura üçün s s funksiyası eyni olur. s s -nin verilmiş qiymətində (VII.25) ifadəsini (VII.13) – də yerinə yazsaq, (VII.13) oxşarlıq şərti
nat mod
m k p m k p (VII.26) şəklinə düşər. Bu kompleksi 1 ilə işarə edək. 470
Məlum təcrübələr göstərir ki, n f
s f faza keçiricikləri məsaməli mühitin su ilə dolmasından və ölçüsüz gradp
k
parametrindən asılıdır. Bu kompleksi 2 ilə işarə edək. Deməli, (VII.14) - (VII.15) və (VII.16) - (VII.17) oxşarlıq şərtləri
nat
mod gradp
k gradp
k (VII.27) olduqda ödənilə bilər.
Bundan başqa. (VII.18) və (VII.19) şərtləri maye və məsaməli mühitin fiziki xassələrini xarakterizə edən ölçüsüz parametrlərdir; (VII.20) və (VII.21) şərtləri isə sərhəd şərtlərinin oxşarlığını göstərir.
Bütün oxşarlıq şərtlərini praktiki olaraq realizə etmək mümkün olmur. Ona görə də təxmini modelləşdirmədən istifadə olunur. Neftin
su ilə sıxışdırılma prosesini öyrəndikdə (VII.13) şərtini praktiki realizə etmək çətinlik törədir. (VII.13) şərti (VII.22) və (VII.27) ifadələrini nəzərə aldıqda
nat
2 mod
2 k L k L (VII.28) şəklinə düşür. Doğrudan da (VII.28) şərtini realizə etmək mümkün deyildir; çünki bu halda modeldə keçiricilik olduqca kiçik alınır. Qeyd edək ki, 0 0 p pk naturada çox kiçik olur. Bu halda (VII.5) və (VII.6) tənliklərində kapillyar təzyiqi nəzərə almasaq, yəni sıxışdırma prosesinin m k
parametrlərindən asılı olmadığını qəbul etsək, kapillyarlıqla əlaqədar olan yeganə ölçüsüz parametr gradp k
471
Beləliklə, təxmini oxşarlıq, (VII.13) şərtinin nəzərə alınmaması, (VII.21) şərtinin ödənilməsi və modeldə ümumi təzyiqlər fərqinin kapillyar təzyiqdən böyük olması nəticəsində alınır.
Tutaq ki, orta kapillyar təzyiq modeldə təzyiqlər fərqinin 0.1 hissəsini təşkil edir. Deməli, 01 , 0 p k MPa olduqda 1 , 0 p Mpa olmalıdır. Onda 3 10 k mkm
2 ,
025 , 0 N/m və təzyiq qradiyenti 2 10 p grad
MPa/m olarsa, 6 2 10 5 , 2 p grad k
Əgər modeldə 2 parametrini saxlasaq, onda k keçiriciliyinə malik modelin uzunluğu (bu modeldə lay mayeləri hərəkət etdikdə) m 10 gradp p L nat mod
mod .
Bu halda da yeni çətinlik, laboratoriya şəraitində 10 m uzunlu- ğunda modelin qurulması çətinliyi meydana çıxır. 12 m
ilə sıxışdırılma prosesində təxmini oxşarlığı təmin edən ölçüsüz parametrlər kimi 1 və
2 götürmək olar. Belə ki, sıxışdırılma prosesini tədqiq etdikdə modeldə və naturada 1 ədədinin dəqiq bərabər olmasını gözləməmək olar. Bundan başqa, 1 və 2 ədədləri avtomodel qiymətlərə malikdir. Təxmini olaraq avtomodellik sərhədində sementlənməmiş hidrofil qumlar üçün 5 ,
1 və
6 2 10 5 , 0 olur.
Bu şərtlərdən istifadə edərək sıxışdırılma prosesini öyrənmək üçün kiçik modellərdə qoyulan təcrübələrdə təxribi oxşarlığı təmin edən parametrləri tapa bilərik.
Ən kiçik təzyiq fərqi aşağıdakı ifadədən tapıla bilər: m k p * 1 min (VII.29) 472
Modelin ən kiçik uzunluğunu hesabladıqda nəzərdə tutaq ki, * 2
del xarakter daşıyır. Onda təcrübələrdə
* 2
min p k L (VII.30) ödənılməlidir. Buradan
min *
p k L (VII.31) alınır.
(VII.29) ifadəsini (VII.31) ifadəsində yerinə yazsaq alarıq: km L
1 * 2 min . Sementlənməmiş və zəif sementlənmiş qumlar üçün 5 , 0 * 1
və 6 * 2 10 5 , 0 olduğunu bilərək: km 10 L 6 min
tapırıq. (VII.33) ifadəsindən görünür ki, modelin ən kiçik uzunluğu məsaməli mühitin keçiriciliyindən və məsaməlilik əmsalından asılıdır. _________
1.
Пирсон Д.С. Учение о нефтяном пласте. Перевод с англ. М. Гостоптехиздат, 1961. 2. Амикс Д., Басс Д., Уайтинг Р. Физика нефтяного пласта. Перевод с англ. М. Гостоптехиздат, 1962. 3.
Маскет М. Физические основы технологии добычи нефти. Перевод с англ. М. Гостоптехиздат, 1953.
4. Котехов Ф.И. Физика нефтяных и газовых коллекторов. М., Недра, 1977.
5. Мирзаджанзаде А.Х. Парадоксы нефтяной физики. Баку, Азернешр, 1981. 473
6. Мирзаджанзаде А.Х., Степанова Г.С. Математическая теория эксперимента в добычи нефти и газа. М., Недра, 1977.
7. Скрипов В.П. Метастабильные жидкости. М., Наука, 1972.
MÜNDƏRİCAT Müəllifdən . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 I fəsil. Qazlı və neftli süxurların fiziki xassələri
§ 1. Süxurların qranulometrik tərkibi . . . . . . . . . . . 7 § 2. Süxurların məsaməliliyi . . . . . . . . . . . . . .11 § 3. Ideal və fiktiv süxurlar . . . . . . . . . . . . . . 13 § 4. Məsaməliliyin təyin edilmə üsulları. . . . . . . . . 16 § 5. Süxurların keçiriciliyi . . . . . . . . . . . . . . 16 § 6. Keçiriciliyin ölçü vahidi . . . . . . . . . . . . . 22
§ 7. Keçiriciliyin təyin edilmə üsulları . . . . . . . . . 23 § 8. Keçiriciliyə təsir edən amillər . . . . . . . . . . . 24 § 9. Faza və nisbi keçiricilik . . . . . . . . . . . . . .26 § 10. Nisbi keçiriciliyə təsir edən amillər . . . . . . . . .30 § 11. Darsi qanununun pozulma səbəbləri . . . . . . . . 33 §12. Keçiriciliyin məsaməlilik əmsalından və məsamələrin ölçüsündən asılılığı . . . . . . . . . . . . . . . 36 §13. Kapillyar təzyiqlə məsamələrin maye ilə doyması arasındakı asılılıq . . . . . . . . . . . . . . . . 37 § 14. Özlü mayelərin müxtəlif en kəsikli borularda hərəkətinin xüsusiyyətləri . . . . . . . . . . . . 44 § 15. Süxurların qeyri-bircinslilik xassələrinin öyrənilməsi . .46 § 16. Məsaməli mühitin xüsusi səthi və onun təyin edilməsi . 55 § 17. Çatlı süxurların xassələri. . . . . . . . . . . . .58 § 18. Çatlı süxurların faza və nisbi keçiricilikləri . . . . . 60 474
§ 19. Süxurların mexaniki xassələri . . . . . . . . . . . 62 § 20. Süxurların gərginlikli vəziyyətinə təsir edən amillər . . 64 § 21. Süxurların elastiklik xassələri. . . . . . . . . . . 68
§ 22. Məsaməlilik və keçiriciliyin təzyiqdən asılılığı . . . . 72 § 23. Süxurların plastikliyi və neft layında elastik-plastik rejimin yaranma səbəbi . . . . . . . . . . . . . 74 § 24. Süxurların müxtəlif növ deformasiyalara müqaviməti . 76 § 25. Gilli süxurların neft və suyun təsirindən şişməsi . . . 77 § 26. Hidrostatik təzyiqin gil qatından ötürülməsi . . . . . 78 § 27. Süxurların istilikkeçirmə, istilik tutumu və elektrik keçiriciliyi haqqında anlayış . . . . . . . . . . . 79
§ 28. Məsaməli mühitdə elektrotermokinetik hadisələr . . . 82 § 29. İslanma və şişmə istiliyi . . . . . . . . . . . . . 86 § 30. Süxur nümunəsinin laydan çıxarılması, saxlanması və təhlili. Süxur nümunəsinin tədqiq edilmə qaydası . . . 87 II fəsil. Neft, qaz və suyun lay şəraitində xüsusiyyətləri
§ 1. Neft və qazın tərkibi . . . . . . . . . . . . . . .89 § 2. Qaz halı qanunları . . . . . . . . . . . . . . . .93 § 3. Real qaz halının ideal qaz qanunlarından fərqlənməsi . . 95 § 4. Qazların fiziki xassələri . . . . . . . . . . . . . 101 § 5. Hidratlar və qaz-hidrat yataqları . . . . . . . . . . 106 § 6. Neftin lay şəraitində xassələri və onların tədqiqi üsulları.108
§ 7. Qazın neft və suda həll olması . . . . . . . . . . 113 § 8. Doyma təzyiqi və onun həll edilməsi üsulları . . . . .115 § 9. Doyma təzyiqinin təyinedilmə dəqiqliyinin artırılması üsulları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118 § 10. Doyma təzyiqinə təsir edən amillər . . . . . . . . 122 § 11. Qeyi-Nyuton mayelərin əsas reoloji parametrləri və onların təyin edilmə üsulları . . . . . . . . . . 125 § 12. Veysenberq effekti . . . . . . . . . . . . . . 127 § 13. Neftin reoloji parametrlərinə təsir edən amillər . . . 128 § 14. Layda neftin müxtəlif xüsusiyyətlərə malik olması . . 133 § 15. Neftin parafinlə doyma temperaturu və onun təyin edilməsi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .133
475
§ 16. Neftin kalorimetrik xassələri. . . . . . . . . . . 136 § 17. Lay sularının növləri . . . . . . . . . . . . . . 137 § 18. Lay suyunun fiziki xassələri . . . . . . . . . . . 139 § 19. Qalıq su ilə laya vurulan suyun qarşılıqlı əlaqəsi . . . 141 III fəsil. Layda maye və qaz qarışıqlarının faza müvazinəti
§ 1. Faza keçidlərinin növləri . . . . . . . . . . . . .143 § 2. Karbohidrogen sistemləri üçün faza keçidlərinin eksperiment üsulu ilə təyin edilməsi . . . . . . . .151 § 3. Karbohidrogen sistemlərin faza keçid prosesinə təsir edən amillər . . . . . . . . . . . . . . . . . .154 § 4. Karbohidrogenlərin quruluşlarının, təzyiq və tempera- turun neft-qaz və qaz-kondensat sistemlərinin faza dəyişmələrinə təsiri . . . . . . . . . . . . . . .158 § 5. Çoxkomponentli karbohidrogen qarışığı üçün kritik temperatur və kritik təzyiq . . . . . . . . . . . . 168 § 6. Faza konstantaları və onların təyin edilməsi . . . . . 173
§ 7. Karbohidrogen qarışıqları üçn eyniləşmə təzyiqinin təyin edilməsi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177 § 8. Çoxkomponentli sistemlərdə fazf keçid proseslərinin hesablanması . . . . . . . . . . . . . . . . . 179 § 9. Qaz-kondensat sisteminin süzülməsinin qaz-hidrodinamik tədqiqində termodinamik modelin seçilməsi . . . . . 186 IVfəsil.Neft-qaz-su-süxur sistemlərinin molekulyar səthi
§ 1. Səthi gərilmə və səth enerjisi . . . . . . . . . . . 189 § 2. Neft, su və qaz sərhədində səthi gərilmənin təzyiq və temperaturdan asılılığı . . . . . . . . . . . . . 191 § 3. Səthi gərilmənin təmasda olan fazaların tərkibindən asılılığı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194 § 4. İslanma hadisəsi . . . . . . . . . . . . . . . . 197 § 5. Kinetik islanma histerezisi . . . . . . . . . . . . 202 § 6. Neftin süzülməsində və su-neft emulsiyasının yaranma- sında səth təbəqələrinin rolu . . . . . . . . . . . 203
§ 7. Kapillyar təzyiq . . . . . . . . . . . . . . . . 205 476
§ 8. Rebinder effekti . . . . . . . . . . . . . . . . 209 § 9. Elektrokapillyar hadisələr . . . . . . . . . . . . 211 § 10. Kapillyar hadisənin neft, su və qazın hərəkətinə təsiri .214 § 11. Qaz- kondensat sistemlərinin hidrofob mühitdə süzülməsinin tədqiqi . . . . . . . . . . . . . .220 V fəsil. Neft və qazın məsaməli mühitlərdən sıxışdırılması
§ 1. Müxtəlif lay rejimlərində yatağın neft verməsi . . . . 222 § 2. Neftin su ilə sıxışdırılması . . . . . . . . . . . . 225 § 3. Neftin qazla sıxışdırılması . . . . . . . . . . . . 226 § 4. Lay rejimlərinin növünün təyin edilmə üsulları . . . . 226 § 5. Balans tənlikləri metodu . . . . . . . . . . . . . 234 § 6. Müxtəlif rejimlərdə layın neftvermə qabiliyyəti . . . 242
§ 7. Layın neft veriminin hidrodinamik əsasları . . . . . 244 § 8. Layın neftvermə əmsalına təsir edən amillər . . . . . 246 § 9. Həll olmuş qaz rejimində neftvermə əmsalına təsir edən amillər . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261 § 10. Neftvermə əmsalına təsir edən amillərin aşkar edilməsi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262 VI fəsil. Neftvermə əmsalının artırılmasının fiziki xassələri
§ 1. Fiziki hidrodinamik üsullar . . . . . . . . . . . . 275 § 2. Fiziki-kimyəvi üsullar . . . . . . . . . . . . . .278 § 3. Neftvermə əmsalının termik üsullarla artırılması . . . 293 § 4. Layda fiziki sahələr yaradan təsir üsulları . . . . . . 301 § 5. Layın qaz və kondensatvermə əmsallarının artırılması . 305 § 6. layın neft verməsini artıran üsulların tətbiqinin etibarlılığı . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309 VII fəsil. Oxşarlıq nəzəriyyəsinin əsasları. Neftin su ilə sıxışdırılma prosesinin modelləşdirilməsi
§ 1. Oxşarlıq nəzəriyyəsinin əsasları haqqında qısa məlumat.313 § 2. Neftin su ilə sıxışdırılma prosesinin modelləşdirilməsi . 323 ƏDƏBİYYAT . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328
477
Yüklə 3,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|