A. MİRZƏcanzadə. Z.ƏHMƏdov, R. Qurbanov

 

448 

Şəkil VI. 19                            Şəkil VI.20 

 

 

 

Göründüyü kimi, ən çox termiki üsullardan istifadə olunmuşdur. 

1980-ci ildə neft yataqlarının 92·10

3

 ha sahəsi tətbiq olunan üsulların 

təsiri altında istismar olunmuşdur (bunlardan 21·10

3

 ha neftin 

buxarla, 26·10

3

  ha karbon qazı ilə  və  16·10

3

  ha karbohidrogen qazı 

ilə sıxışdırma üsullarının təsir sahəsini təşkil edir).  

 

Şəkil VI.21 

Son illərdə misselyar məhlulları  və  karbon qazı ilə neftin 

sıxışdırılması üsullarının tətbiqinə xüsusi yer verilir. Belə ki, qatılığı 

yüksək olan SAM araqatının polimer məhlulu ilə sıxışdırılma üsulu 

1970-ci ildə 5 dəfə  tətbiq edildiyi halda, 1980-cı ildə 20-yə 

çatdırılmışdır. 

 Lay 

daxilində yanma yaratma və  nefti karbohidrogen qazı ilə 

sıxışdırma üsulları az tətbiq edilmişdir. Bu əsas etibarilə daxili 

yanma yaratmada çətinliklərlə və təbii qazın dəyərinin çox olması ilə 

əlaqədardır. Lakin buxar araqatı ilə neftin sıxışdırılması geniş tətbiq 

edilir. 

                  Cədvəl VI.8   

Üsullar 

T

ətbi

qin

İstismarda olan 

yataqlar üzrə  

tətbiqin nəticəsi 

İşlənməsi sona 

 çatan yataqlar üzrə 

 tətbiqin nəticəsi 

---

 

449 

müsb

ət 

m

ənfi

 

qeyri

-

mü

əyy

ən 

müsb

ət 

m

ənfi

 

qeyri

-

mü

əyy

ən 

Termiki: 

buxarla işlənmə 

buxarla sıxışdırma 

yanma yaratmaq 

Məhlulların 

tətbiqi: 

misselyar 

polimer 

qələvi 

Qazla sıxışdırma: 

karbohidrogen qazı 

karbon qazı 

tüstü qazı 

253 

87 

96 

70 

92 

31 

50 

11 

73 

39 

21 

13 

157 

67 

62 

28 

30 

8 

19 

3 

37 

21 

8 

8 

38 

8 

10 

20 

19 

6 

11 

2 

9 

7 

2 

- 

58 

12 

24 

22 

43 

17 

20 

6 

27 

11 

11 

5 

69 

28 

21 

20 

12 

5 

5 

2 

19 

15 

1 

3 

34 

6 

8 

20 

17 

5 

10 

2 

8 

7 

1 

- 

24 

3 

8 

13 

21 

7 

13 

1 

12 

8 

2 

2 

 

 

 

Vest Periton yatağında aparılan böyük həcmli sınaq işləri 

uğursuz nəticə verdiyindən qələvi məhlulu ilə  neftin sıxışdırılması 

geniş tətbiq olunmur. 

 Qeyd 

etmək lazımdır ki, neftvermənin artırılma üsullarının 

sənaye miqyasında tətbiqi çox vaxt gözlənilən texnoloji və iqtisadi 

nəticələrin alınmasına inamın etibarlılığı  və ya riskin dərəcəsi ilə 

müəyyən edilir. Gözlənilən nəticələrə  inamın  və  onların etibarlılıq 

dərəcəsinin artırılması bu üsulların hərtərəfli öyrənilməsi və aparılan 

çoxlu sınaq təcrübələri ilə təmin edilir. 

 

Üsulun təsir səbəblərinin öyrənilməsi məsələsi müxtəlif geoloji 

şəraitlərdə  aparılmış  sənaye miqyaslı  sınaqların sayı  və  onların 

aparılma müddəti ilə müəyyən edilir. 

 

Üsulun potensial imkanı delikdə onun tətbiqi ilə laydan əlavə 

çıxarılan neftin (tükənməyə  və  laya suyun vurulmasında çıxarılan 

neftin miqdarına görə) miqdarı başa düşülür. Prosesin mexanizminin 

sadəlik dərəcəsi dedikdə isə  üsulun tətbiqində neftin quyuya 

sıxışdırılması zamanı layda baş verən fiziki hadisələrin mürəkkəbliyi 

---

 

450 

başa düşülür. Məsələn, lay daxilində  yanma yaratma üsulunda baş 

verən proseslər çox mürəkkəbdir. Bu üsulun effektivliyi bir sıra 

amillərdən asılıdır. Belı hallarda layın fiziki xassələrinin lazımi 

dərəcədə öyrənilməməsi üsulun tətbiqindən alınacaq effektlərə inamı 

azaldır, riskin dərəcəsini isə çoxaldır. 

 VI.9 

cədvəlində ölkəmizdə və xarici neft yataqlarında layın neft 

verməsini artıran üsulların tətbiqi sınaqlarının nəticələrinə  əsasən 

həmin üsulların yuxarıda qeyd olunan amillərə  görə yerləşmə 

ardıcıllığı göstərilmişdir. 

 

Hər üsul üçün öyrənmə  dərəcəsinə, potensial imkana və 

prosesin mexanizminin sadəlik dərəcəsinə  müxtəlif ranqlar 

(rəqəmlər) verilmişdir. Hər üç amilə  uyğun ranqların cəmi həmin 

üsulun etibarlılıq dərəcəsini göstərən ranqa bərabər olacaqdır. 

Beləliklə,  ən etibarlı üsul-neftin buxarla sıxışdırılması  və  quyuların 

buxarla işlənməsidir. Ən az etibarlı üsul isə neftin qələvi məhlulu ilə 

sııxışdırılmasıdır.                                                           

Cədvəl VI.9   

Üsullar 

Etibarlılı

q 

dərəcəsi

nə görə 

Öyrənil

mə 

dərəcəsi

nə görə 

Potensi

al 

imkana 

görə 

Prosesin 

mexanizmini

n sadəlik 

dərəcə-sinə 

görə 

Buxar ilə işlənmə 

Neftin su buxarı 

ilə 

sıxışdırılması 

Karbohidrogen 

qazı  

ilə sıxışdırılma 

Karbon qazı ilə 

sıxışdırılma 

Layda yanma 

yaratma 

Tüstü ilə 

6 

 

 

 

14 

 

15 

16 

20 

 

18 

 

1 

 

2 

 

3 

 

4 

5 

6 

 

7 

 

4 

 

1 

 

6 

 

5 

2 

7 

 

8 

 

1 

 

2 

 

5 

 

6 

9 

7 

 

3 

 

---