A. MİRZƏcanzadə. Z.ƏHMƏdov, R. Qurbanov
Yüklə 3,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- § 6. Layın neft verməsini artıran üsulların tətbiqinin etibarlılığı
445
qiymətinin sabit qalması ilə, su ilə doymanın sahə üzrə paylanma formasının dayanıqlılığı sübut olunmuşdur. Sıxışdırma sahəsində su ilə doymanın yüksək qiymətdə olmasına baxmayaraq buradan uzaq sulaşmış sahələrdəki qazın süzülüb keçməsi mümkündür.
Təcrübə məlumatlarına əsasən son qazvermə əmsalı tükənməyə işləmədəki qiymətinin həddində olur. Lakin su ilə sıxışdırılmanın üstünlüyü ondan ibarət olur ki, belə halda eyni qaz kütləsi orta lay təzyiqinin daha yüksək qiymətində çıxarılır.
İkiölçülü lay modelində bir neçə sulaşmış sahə yaratdıqdan sonra zamandan asılı olaraq təzyiqin bərabər azalması halına uyğun qazın çıxarılması prosesi öyrənilmişdir. Təcrübələrlə müəyyən olunmuşdur ki, sulaşmış sahələrin qaz fazasının parçalanmasına təsiri çox zəifdir. Tədqiqat nəticələri göstərir ki, suyun hərəkəti əsas etibarilə layın həndəsi forması ilə müəyyən edilir.
Tədqiqatların nəticələri sıxışdırma prosesində bütöv cəbhənin yaranmasının vacib olmaması nəticəsinə gəlməyə imkan verir. Əsas məsələ, işlənmənin əvvəlindən başlamış ta tükənmə dövrünə qədər layın qazla doyan sahələrinin əlaqəsinin saxlanmasının təmin edilməsilir.
Mədən tədqiqatları nəticəsində müəyyən olunmuşdur ki, qazın su ilə sıxışdırılma prosesinin gedişi, suyun qazlı sahələrə daxil olmasına sərf edilən təzyiqlər qradiyentindən, layın ilk qazla doymasından və məsamələrin səthlərinin hidrofobluğundan asılı olaraq müxtəlif olur. Məcələn, qismən hidrofilləşmiş məsaməli mühitdən qazın kiçik təzyiq qradiyentində sıxışdırılmasının effektivliyi böyük qradiyentlərə nisbətən yüksək olur. Bu onunla izah edilir ki, kiçik təzyiq qradiyentlərində ən əvvəl kapillyar hopmalar hesabına qazla doyma azalır, sonra isə qazın su ilə sıçrayışlı sıxışdırılması baş verir. Yüksək təzyiq qradiyentində isə basqı hesabına sıxışdırma kapillyar hopmanın təsirini azaldır və bunun nəticəsində sulaşmış zonalarda xeyli qaz qalır. Beləliklə, sıxışdırma prosesində kapillyar hopmanın tam getməsini təmin etməklə qazın su ilə tam sıxışdırılmasına nail olmaq mümkündür.
446
Qeyri-bircinsli hidrofil məsaməli mühitdə qazın su ilə sıxışdırılmasının daha bir əsas xüsusiyyəti müşahidə edilir. Bu onunla izah olunur ki, qaz ilə suyun birgə hərəkətində, kiçik keçiricilikli sahələrdən böyük keçiricilikli sahələrə suyun daxil olması üçün su ilə doyma böyük qiymət almalıdır. Bu hadisə nəticəsində verilmiş təzyiqlər fərqində keçiriciliyi az olan qatlar qazı keçirən, suyu isə keçirməyən arakəsmə rolunu oynayır.
Geofiziki ölçmə işlərinin nəticələri sübut etmişdir ki, layın yatım istiqamətində kontur sularının əvvəllər sulaşmış laya daxil olması nəticəsində sulaşmış sahələrdən qazın ilk ehtiyatının 30%- dən çoxu alınır. Belə laydan qazın alınması davam etdirildikcə əvvəllər sulaşmış hissələrdəki qazın bir hiccəci də çıxarıla bilər.
Qazın su ilə nisbətən tam sıxışdırılması daban sularının laya daxil olmasında da müşahidə edilir.
Yuxarıda göstərilənlərdən belə nəticə çıxarılır ki, kiçik keçiriciliyə malik araqatlarından qazın tam alınması mümkün olur. Bu araqatlar yarımkeçirici arakəsmə rolunu oynayaraq qazı yuxarı qatlara buraxır, suyu isə buraxmır. Bu hadisə, gilli araqatlarında başlanğıc təzyiq qradiyentinin yaranması ilə də baş verə bilər.
Qeyd olunan üsullarla qaz və qaz-kondensatın laylardan su ilə sıxışdırılmasının tənzim edilməsinin əsas müsbət cəhəti ondan ibarətdir ki, yataqdan yüksək təzyiq altında uzun müddət qaz alınması və onunla əlaqədar olaraq kondensat itkisinin qarşısının alınması mümkün olur. Bununla bərabər, layın qazvermə əmsalının onun qaz rejimində işləməsindən alınan qiymətindən az olmaması təmin edilir. § 6. Layın neft verməsini artıran üsulların tətbiqinin etibarlılığı Neftvermə əmsalının artırılması üsullarının öyrənilməsində və onların tətbiqindən alınacaq effektlərin qabaqcadan qiymətləndiril- məsində sənaye miqyasında aparılan sınaqların nəticələrinin təhlilinin böyük əhəmiyyəti vardır. Bu baxımdan ABŞ-ın neft yataqlarında aparılan sınaq işlərinin təhlili maraqlıdır. 447
1970-1980-ci illər ərzində ABŞ –da 418 sənaye miqyasında sınaq işləri aparılmış, 216 sınağın nəticəsi isə sona çatdırılmışdır (cədvəl VI.8).
Cədvəldə müsbət nəticə-üsulun tətbiqindən alınan effektin gözlənilən effektdən çox olması halları; mənfi nəticə-qeyri-kafi və ya heç effekt alınmayan halları; qeyri-müəyyən-bəzi metodik səbəblərdən, yaxud sınağın başlanğıc mərhələdə olması üzündən nəticənin qiymətləndirilmədiyi halları ifadə edir. VI.19-21 şəkillərində ABŞ-ın neft yataqlarında neftvermənin artırılması məqsədilə istifadə olunan üsulların illər üzrə tətbiqi haqqında məlumat verilmişdir.
VI.19 şəklində termiki (1, 2, 3 – uyğun olaraq buxarla işlənmə, buxarla nefti sıxışdırma və daxili yanma yaratma üsullarının tətbiqinin illər üzrə sayını, 3 ;
; 1 uyğun olaraq yuxarıda adları çəkilən üsulların tətbiqi nəticəsində onların təsiri ilə əhatə olunan layın sahəsinin illər üzrə dəyişməsini ifadə edir), VI.20 şəklində kimyəvi işlənilmiş suyun laya vurulması (4, 5, 6 uyğun olaraq misselyar, polimer və qələvi məhlullarla işlənilmiş suyun laya vurulmasının illər üzrə tətbiq olunma sayı, 6 ; 5 ; 4 isə onlarən təsiri ilə layın əhatə olunmuş sahəsi) və VI.21 şəklində isə neftin qazla sıxışdırılması (7, 8, 9 – uyğun olaraq karbohidrogen, karbon və və tüstü qazı ilə sıxışdırmanın tətbiqinin illər üzrə sayı, 9 ;
; 7 - göstərilən metodların təsiri ilə əhatə olmuş layın sahəsi) üsullarının illər üzrə tətbiqi göstərilmişdir.
Yüklə 3,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|