A n a r əsərlər I hekayələr, povestlər

 183 

arsız idi. Kərim dayı  bəxtiyar idi. Hər səhər yuxudan duran 

kimi, çox vaxt da elə gecə vaxtı müəyyən məlumatlar toplayır 

və arvadına belə xəbər verirdi: 

–Eşitdin də, arvad, Əsgərlinskini də tutdular. O artist vardı 

o, teatr çıxarırdı, "Şeyx Sənana" getmişdik ha, yadında? Hə, 

bax o Şeyx Sənanı oynayanı da apardılar.  Əmma  əntiqə  səsi 

vardı ha? Öz aramızdı, vraq narod da olsa səsi qiyamətdi. 

Kərim dayı qonşu həyətin xidmətçisini görəndə deyirdi:  

–Nə var, nə yox? Məndə sağlığın. Yuxarı mərtəbədə hələ bir 

ər–arvad qalıb. O urusu da apardılar. Pianino çalırdı o. 

Ev sakinlərini görəndə ehtiyatla və şübhəylə, oğrun–oğrun, 

müştəri gözüylə baxırdı. Görəsən bunların hansı haqqında və 

haçan deyəcəkdi: 

–Filankəs də belə getdi. Vay atonnan. Evin top dağıtmazdı. 

Deyir, ay namərd dünya, Süleymana qalmadın kimə 

qalacaqsan? 

Kərim dayı  nə  təəssüf çəkirdi, nə  də sevinirdi. O ancaq 

maraqlanırdı  və  uşaq həvəsiylə demək olar ki, hər gün, ya 

günaşırı müxtəlif adamlara: 

–Eşitdiniz də, şairi tutdular, – deyirdi. 

Onun müraciət etdiyi adamları elə bil ildırım vururdu, 

Kərim dayıya rast gəlməməyə çalışırdılar. Kərim dayı arsız idi. 

O bəxtiyar idi. Bütün bunları indi sizə anlatmaq əlbəttə 

çətindir. Bilmirəm siz mənim o vaxtkı halımı və hərəkətlərimi 

anlayacaqsınızmı? Məni qınamayın, o gün bulvarda mən 

nəticəsi haqqında düşünmədən elə buradaca adamların içində 

Sənanı boğub öldürmək istəyirdim. Bunu gəlişi gözəl deyilmiş 

söz hesab eləməyin. Sizin yadınızdadır mən özüm də dəfələrlə 

təkrar etmişəm ki, zəif, iradəsiz, bəlkə qorxaq adamam. Amma 

siz bilirsinizmi ki, dəlicəsinə qoçaq hərəkətləri  ən qorxaq 

adamlar edir. İgidlik  əlacsızlıq, çarəsizliyin, ümidsizliyin, 

əlacsızlıq, ümidsizlik, çarəsizlik isə qorxaqlığın övladıdır. 

Qorxaq və iradəsiz adam məhz qorxaq və iradəsiz olduğuna 

görə  səbir, dözüm igidliyinə qadir deyil, amma ani 

---

 184 

qəhrəmanlığı,  ən xarüqəvi qəhrəmanlığı, ölümlə qurtara bilən 

bir qoçaqlığı bacarır. Mən də o gün Sənanı öldürməyə qadir 

idim. Çünki qorxurdum. Evə gedib yerimə girib, bütün yuxu 

dərmanlarına baxmadan, yuxlaya bilməyib gecənin sükutunda, 

qaranlığında, dəhşətində Sənanı gözləməkdən qorxurdum. Ani 

bir tərəddüd Sənanın həyatını xilas etdi. Mən onu evdə 

gözləyəcəm, gəlsə öldürəcəm – dedim. Amma dərhal bu işin 

əbəsliyini, uşaqcasına mənasızlığını, axmaqlığını duydum, – 

çünki bilirdim ki, o, gəlsə  tək gəlməyəcəkdir. Bir adamı 

öldürmək heç bir şeyi həll etməyəcəkdir. 

Nə isə, biz evə  tərəf gəlməyə başladıq. Nədənsə  mən evə 

getmək saatını dala atmaq istəyirdim. Nədənsə mənə elə gəlirdi 

ki, axırıncı dəfə onunla Sahil bağını gəzirik. Mən nə xoşbəxtəm 

deyirdim. Bağ belə yaxşı, dəniz belə gözəl, sevgilim, gözəlim, 

yaraşıqlım mənimlə. O məni sevir, mən onu sevirəm, 

səadətimizi heç nə pozmur. Biz nə bəxtiyarıq. 

Mən heç bir şey haqqında düşünmək istəmirdim. Mən bu 

dəqiqənin sevincini udmaq istəyirdim. Lakin məndən asılı 

olmayaraq bu dəqiqələrin sevincinə qorxu zəhəri qatışırdı. Mən 

heç bir şey haqqında, nə gecə, nə  səhər, nə  həyat və vaxt 

haqtında düşünmədən, danışmadan, hər 

şeydən 

mücərrədləşərək bu xoşbəxt anları yalnız məcburən deyil, 

məcburiyyətsiz, xoş, sevincli, səmimi, şən anlar kimi duymaq, 

bu anları zamanın durmaz və müdhiş axınından dişimlə, 

dırnağımla qoparıb saxlamaq istəyirdim. Lakin bu həyatımın 

axırıncı xoşbəxt saatlarında da mən xoşbəxt deyildim. O, isə 

xoşbəxt idi. O, hər şeyi duyurdu. Lakin o məndən güclü olduğu 

üçün hər şeyi daha mətin keçirirdi. O, səadətçün yaranmışdı. O, 

səadəti duya bilir, dolu ciyərlərilə, sevinclə  nəfəs alır və 

təlaşını, intizarını ürəyinin zirzəmilərində basdırırdı. Bəzən 

mənə elə gəlirdi ki, o, hələ hər şeyi anlamır. Amma o hər şeyi 

bilirdi. Mən fikirlərimi ondan gizlətməyə çalışırdım. Lakin bir 

dəfə qeyri–ixtiyari olaraq söhbət həmin məsələdən düşəndə o 

dedi: 

---

 185 

–Mən çox gözəl bilirəm ki, məni və səni nə gözləyir. Lakin 

hələ heç bir şey yoxdur. Bilirsən nə var? Bu barədə düşünmə. 

Bəla gəlməmiş yas qurmaq lazım deyil. Heç bir şeydən 

qorxmadan, heç bir dəhşət gözləmədən yaşamaq, ciyər dolusu, 

ürək dolusu, beyin dolusu yaşamaq, işləmək, yaratmaq, 

qurmaq,  sevinmək  və xoşbəxt olmaq lazımdır. 

Belə danışmaq onunçün çətin deyildi. O güclü və mətin idi. 

O xoşbəxt olmağı bacarırdı, o heç nədən qorxmurdu. 

Bəs mən? And olsun allaha, mən yalnız onunçün 

qorxurdum. Lənətə  gəlmiş  xəyallarım mənə  dəhşətli lövhələr 

çəkirdi. Mən o gözəli, o zərifi, o incəni Sənanın və Sənan kimi 

dodağına gülüş yapışdırılmışların qıllı əlləri arasında çapalayan 

görürdüm. 

Aman, bu vahiməli lövhələr indi də  mənim gözlərim 

qarşısındadır. Onlar ölənə qədər məni təqib edəcəklər. 

O, axırıncı sözləri boğuq hıçqırıq içində dedi. Sonra yavaş–

yavaş özünü ələ aldı. Susdu və sakit davam etdi. 

–Onlar elə  həmin gecə  gəldilər. Amma bilirsinizmi, bu 

təfərrüat da maraqlıdır. Həmin gecə yerimizə girməmişdən 

əvvəl o qəflətən mənə dedi: 

–Bu gecə iki doza at. Oyanmayasan. 

Mən dik atıldım. O gülümsündü. Məni elə bil ilan çaldı. 

Deməli o hər  şeyi bilirmiş. Mənə elə  gəldi ki, o mənə nifrət 

edir. Mən ona sual verməyə  cəsarət etmədim. Yerimin içində 

qovrulurdum. Birdən onun səsini eşitdim. 

–Hələ yuxulamamısan ki? 

–Yox. 

–Onda yuxulamamışdan sənə deyim, bil. Dünyada heç kəs 

mənə səndən əziz olmamışdır. 

Nədənsə məni ağlamaq tutdu.  

O dedi: 

–Geçən xeyrə qalsın. 

Qarşı qonşumuzgildə qonaqlıq idi. Musiqi səsi gəlirdi. 

Yorğun səsli bir qız qəmli bir muğam oxuyurdu. Deyəsən 

---