A n a r əsərlər I hekayələr, povestlər
Yüklə 2,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
195 oynayam, adımı açmayam. Əsəri də o kişinin adından yazmışam. Lakin niyyətimi yerinə yetirə bilmədim. Odur ki, bir-iki kəlmə də sizə öz taleyimdən danışım. Bəli, həmin gecə o kişi ancaq nağıllarda olan yüksək bir məhəbbətlə sevdiyi qadını öldürəndən sonra doğrudan da dəli oldu və az sonra başını türmə xəstəxanasındakı çarpayının dəmirinə vurub öldü. Lakin o, arvadını (uşağı–zadı yoxdu, lakin bizim güllələdiyimiz başqa bir qadın hamilə idi) və özünü öldürüb dünyaya yeni bir insan gətirdi, yeni bir insan doğdu. Bu yeni insan mən idim. Mən o gecə bir çox şeyləri başa düşdüm. Bəlkə bundan dəhşətli şeylər də görmüşdüm. Onlar mənim yaddaşımda mərtəbə-mərtəbə, qat–qat yığılırdı. Lakin onlar mənə mane olmurdu. Onları nəşə və şəhvət altında örtüb basdırırdım. "Aldanırdım" demək istəmirəm. Biz çoxumuz elə o vaxt bilirdik bu müəyyən fərdlərin vəhşi şıltaqlıqlarıdır, məfkurə-zad mübarizəsi deyil. Vicdan? Mən əlbəttə vicdansız deyildim. Amma vicdanımla belə sevdalaşmışdıq: sən mənə dəymə, mən sənə. Özümü heyvan sayırdım, birdəfəlik özümü insanlar cərgəsindən çıxarmış və heyvan kimi xoşbəxt idim. Uşaqlıqdan çox kitab-zad oxuyardım. Odur ki, çox vaxt məni müəyyən əxlaqi problemlər məşğul edirdi. Həyatımçün müəyyən fəlsəfi bir əsas da tapmışdım. "İnsan olmağa çalışma: bir erkək kimi xoşbəxt yaşamağa çalış. Əgər həyatın sonunda heçlikdən başqa heç nə yoxsa, dözümlü və təmiz həyat kimə lazımdır? Əgər həyatın sonunda heç nə yoxsa, ömrü ləzzət və keflə başa vurmaq pismidir? İncitdiyimiz adamları axmaq sayırdım. Çünki onlar bu aydın fəlsəfəni başa düşmürdülər. Başa düşsələr xoşbəxt olardılar. Xoşbəxt olmağın isə o dövrdə yalnız bircə yolu vardı. Bizə qoşulmaq. Doğrudur, bizə qoşulmayanlar və tutulmayanlar da vardı. Lakin onlar xoşbəxt deyildilər. Çünki onlar hər an tutulacaqlarının qorxusunu çəkərək içlərini yeyirdilər. Mənə qəribə gəlirdi ki, onlar tutulacaqlarından qorxa-qorxa yenə də öz "saflıqlarını" saxlayır və bizə qoşulub xoşbəxt olmurdular. Onda bu mənə qəribə gəlirdi. Bir şeyi unudurdum ki, onlar da, hətta tutulanlar da xoşbəxt idilər. Axı insan olmağın, özünü insan
196 saymağın xoşbəxtliyini heç bir başqa xoşbəxtliklə tən qoymaq olmaz. Bəlkə də bu xoşbəxtliyin iki müxtəlif anlayışı idi. Məşəqqətlərə, əziyyətlərə dözüb insanlıq ləyaqətini saxlamaq xoşbəxtliyi. Bir də insanlığını unudub kef çəkməyin xoşbəxtliyi. Mən ikinci növ xoşbəxtlərə mənsub idim. İnsanları inçidirdim. Və daxilimdən qalxan etirazımı keflə, şəhvətlə batırırdım. İnsanlığımı unutmuşdum. Özümdə insanlığın bir zərrəsini belə görmürdüm. Anamı belə unutmuşdum. O gün, daha doğrusu o gecə mənə böyük və müdrik bir həqiqəti açdı. İnsan heç bir vaxt insanlığını itirmir. İnsanda insanlığın oyanması üçün bəzən dəhşətli faciələr lazım olur. İnsanlığını oyadan faciənin qurbanı bu ailə oldu. Mənimlə o gecəki əməliyyatda iştirak edənlərdən heç birisi bu hadisədən sonra dəyişmədilər. Lakin əminəm ki, müəyyən bir gün, müəyyən bir iş onların da damarlarına düşüb onları da dəyişəcəkdir. Mən isə üç gün sonra işdən çıxmaq haqqında ərizə verdim. Bunun nəticələrini çox gözəl bilirdim. Hər şey məhz mən zənn eləyən kimi oldu. Əvvəl təəccübləndilər, sonra fikrimdən daşındırmağa başladılar, sonra şübhələndilər, sonra hirsləndilər, sonra hədələdilər, sonra tutub basdılar. Rütubətli kameraların tənhalığında çox düşündüm və özümdə insanlığın bir zərrəsini tapıb xoşbəxt oldum. Qoca anamın gətirdiyi yemək içərisindən bir soğan götürüb kameranın torpaq yerində əkdim. Gözətçilərdən gizlədə–gizlədə onu bəslədim, böyütdüm, onunla yaşadım, onunla sevindim, onunla həyata, cavanlığa, diriliyə qovuşdum. O məhbəsdə qaldığım bütün müddətdə böyüyən, yaşıllaşan soğan mənim həyatımın rəmzi oldu. Ölüm gözləyirdim. Lakin xoşbəxt idim. İnsan olurdum və insan olanların xoşbəxtliyini də anlayırdım. İnsan olurdum və bu insanlığımdan bir nişanə olaraq adamlara bir şey qoyub getmək istəyirdim. İmkanım daxilində olan yeganə şey bu soğan idi. Məndə zərrə qədər, kiçik olsa belə hələ ölməmiş insanlığımın səbəbi anam idi. Bu soğanı mənə o gətirmişdi. Soğanı məndən sonra bu kameraya gələnə qoyub getmək
197 istəyirdim, insan olmağıma, insan ölməyimə bir işarə, bir nişan qoymaq istəyirdim. Lakin məni öldürmədilər. Sürgün elədilər. Vətən həsrətini mən yalnız orada duydum. Gənc yaşlarımdan Vətənimi şair-şair, müəllim-müəllim güllələyən mən, yalnız orada vətənin şirinliyini, əzizliyini, sənətindən tutmuş, torpağının iyinə qədər, səmasından tutmuş yaşıl otlarına qədər, şerindən tutmuş xörəklərinə qədər, musiqisindən tutmuş dilinə, ən adi sözlərinə qədər necə doğma olduğunu hiss elədim. Orada mən öz-özümlə azərbaycanca danışırdım. Yox, şer oxumurdum. Ədəbi cümlələr də qırıldatmırdım. Nə qədər səy etsəm də heç olmasa bir misra şer, ya ədəbi cümlə yada sala bilmirdim. Öz-özümə ən adi sözlər deyirdim: –Hava əntiqədir a. Suda balıqlara bax a. Bu nə iyidir gəlir? Nə yatardım – və s. Mən öz–özümlə danışırdım. Çünki öz dilimdə danışmağa adam yoxdu. Mən ən adi, sizin, xalqımın orada öz ana yurdunda gündə danışdığı sözləri deyirdim. Mən bu sözlərin musiqisindən həzz alırdım "hava, göy, torpaq, azadlıq, yuxu, çörək". Nədənsə ən çox "çəhrayı" sözünü təkrar edirdim. Bu söz öz sədaları etibarilə mənim qulağımı oxşayırdı. Mən dönə–dönə təkrar edirdim: "çəhrayı, çəhrayı, çəhrayı, çəhrayı"... Hamı elə bilirdi ki, mən dəliyəm. Təzəcə ağıllandığım zaman adımı gicbəsər qoymuşdular. Bağışlayın. Deyəsən təzə dastan başladım. Axı dedim ki, özümdən danışmayacağam. Öz taleyimdən şikayətlənmirəm. Çox əclaflıqlar eləmişəm. Amma amnitsiyanı mən verməmişəm axı... Bu amnitsiyaya layiq olduğumu doğrultmağa çalışacam, bildiklərimi danışacam, vəhşiliklərimi ifşa edəcəm, həqiqi qəhrəmanları tanıdacam. Mənə kömək edin. –Mən sizə nə cür kömək edə bilərəm? O məyus–məyus baxdı: –Elədir, – dedi. Heç kəs mənə kömək edə bilməz. Hər şey olub qurtarıb. Öz daxilimi heç kəsə aça bilməyəcəm. Bu heç
Yüklə 2,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|