A n a r əsərlər I hekayələr, povestlər

 292 

kədərli? Nə fərqi var? Şəxsiyyətin heç bir əhəmiyyəti yox idi. 

O yalnız obyekt idi. Hələ onu tanımamışdan öldürmək qərarına 

gəlmişdilər. Amma axı sonra onu tanıdılar – adamı, xüsusən də 

Mazan kimi istiqanlı adamı yolda daha yaxşı   tanıyırsan – bəli, 

tanıdılar, amma əvvəlki fikirlərindən zərrə qədər daşınmadılar.  

Söhbətə qoşulmuşdular, Mazana "dayı" deyirdilər,  siqaret 

çəkəndə izin  istəyirdilər, onun sözlərinə diqqət verir, 

razılaşırdılar,  əslində isə Mazanın danışdıqlarının heç biri 

onların boşalmış – necə? Haçan?  Nə səbəbdən boşalmış – kim 

bilir? – Ürəklərində  ilişib  qalmırdı. Nədən danışır-danışsın – 

əziyyətli həyatından, mehriban  ailəsindən, müharibə 

çətinliklərindən,   bugünkü dinc  və xoş ömründən – təfavütü 

yox idi. O bir dildə danışırdı, bunlar başqa dildə qulaq asırdılar. 

Azacıq da olsa tərəddüdləri oldumu?  Bəlkə  ürəklərinə   bir an 

gəldi ki, cinayət planını saxlamaqla obyekti dəyişsinlər, odun-

alovun içindən həyatını  qoruya  bilmiş bu xoşxasiyyət adama 

yox, başqa birisinə qəsd eləsinlər. Yəni bu tərəddüdlər heç cür 

oyana bilməzdi? Heç olmasa o vaxt ki, Mazan onların ac olub-

olmadığını soruşdu, qonaq eləmək istədi. Mazan bu təklifi  

Qazıməmmədlidə  yeməkxananın  qabağında  saat  23-15-də 

eləmişdi. Onlar  isə bunun müqabilində ayrı  təklif elədilər – 

maşını benzinlə doldurmaq haqqında: axı sonra, o işdən sonra 

benzinlə  məşğul olmağa macal qalmayacaqdı, həm də xatası 

çıxa bilərdi. – Pulunuz yoxdur canınız sağ olsun, mən sizi 

qonaq edərəm – Mazan bu sözləri saat 23-15-də demişdi; saat 

23-20-də  yəni 5 dəqiqədən sonra o benzin kolonkası yanında 

maşından çıxarkən oğlanlar qətlin vaxtını  və yerini 

müəyyənləşdirdilər, 5-10 dəqiqədən sonra 5-10 kilometr 

buradan aralı. 

Heç bir şey onları  qərarlarından döndərə bilməzdi. Mazan 

yalnız obyekt idi. Yaxşı  bəs məqsəd nə idi? Nə niyyətlə onu 

öldürmək istəyirdilər. Maşını qaçırtmaq, söküb hissə-hissə 

satmaq? Tutalım belədir. Yaxşı, axı Mazan indi xatırlayır ki, 

onu "öldürəndən" sonra oğlanlar dərhal maşının aqibəti 

---

 293 

haqqında danışmağa başladılar, Məmməd dedi ki, bu maşının 

içində qalmaq xatadır, gəl bu maşını ataq getsin, Əhməd isə 

dilini sürüyə-sürüyə cavab verdi ki, bəlkə Şəkiyə qədər gedək, 

orda söküb sataq? 

Mazanı yola atandan bir neçə dəqiqə sonra "Moskviç" aşdı. 

Onlar özləri də həlak ola bilərdi. Hər halda planları boşa çıxdı, 

varlanmaq niyyətləri baş tutmadı. Kədərləndilərmi? Yox, mənə 

elə gəlir, çox da kədərlənmədilər. 

 

***                   

İkicə hiss onlara hakim idi–laqeydlik və qorxu. Laqeydlik 

hətta qorxuya üstün gəlirdi. "Adam öldürmək?" Nə var ki? Axı 

maşını da sata bilmədilər. Eyb etməz! Hələ maşında ikən 

"öldürülmüş" Mazanın yanında danışırlarmış ki, bir azdan 

sonra başqa bir maşın da qaçırdarıq, təbii ki, sürücünü 

öldürmək  şərti ilə – cinayətkarların necə deyərlər iştahları diş 

altındaymış. Ancaq ilk dəfədən  ələ keçdilər.  İndi onları 

məhkum edəcəklər. "Bəxtləri gətirmədi". 

Heç bir şey ifadə etməyən, dadsız-duzsuz sözlər – qəlb 

boşluğunun nişanələri. Belə hisslər ancaq elə boş ürəklərdə 

yaşaya bilər ki, bu boşluqda qorxu belə özünü tək, yalqız bilir. 

Yolda meyxana deyirlərmiş. Bəlkə qorxudan? Bəlkə; özləri-

özlərini sakit eləmək, bir-birinə ürək-dirək vermək üçün? Bəlkə 

də... Ancaq mənə elə  gəlir ki, onların oxumaqları, fit, çırtıq 

çalmaları da etinasızlıqdan və biganəlikdən imiş. Görmək 

istədikləri hər halda çox ciddi bir işə belə etinasız 

münasibətdən doğurmuş bu ovqat. 

Ən dəhşətlisi o idi ki, oğlanlarda öz qurbanlarına qarşı heç 

bir nifrət hissi yoxdu. Onların qəlblərində heç bir alınmamış 

intiqam, qisas, unudulmamış  təhqir duyğuları qövr etmirdi. 

Axşam saat səkkizdə onlar yer üzündə belə bir adamın – 

Mazan  Əliyevin olduğunu heç bilmirdilər də. Dörd saat bir 

yerdə yolda olublar, eyni hava ilə nəfəs alıblar, söhbət ediblər, 

gülüşüblər. Mazanın özü haqqında danışdıqları ona qarşı  nə 

---

 294 

nifrət, nə  həsəd, nə paxıllıq hissi oyada bilərdi. Və  hətta biri 

Mazanın  əllərini tutanda, o biri bıçaqla zərbələr vuranda da, 

nifrət yox idi. Amansızlıq, zalımlıq var idi, amma nifrət hardan 

olaydı? Bəlkə onlarda Mazana qarşı nifrət yalnız onun diri 

qaldığını biləndə baş qaldırdı. Və indi məhkəmədə  yəqin ki, 

doğrudan da nifrət edirdilər. Mazan diri–diri onların qarşısında 

dayanmışdı, boynunu nə çevirirdi, nə də əyirdi. Çevirmirdi, ona 

görə ki, çevirə bilmirdi, yaraların yeri qoymurdu. Əymirdi, ona 

görə ki, yaşadığı ömür heç kəsin qarşısında baş  əyməməyə, 

hamının gözünün içinə düz baxmağa haqq verirdi. O elə bir 

ömür yaşamışdı ki, qarşısındakı  oğlanlara belə bir ömrü nə 

yaşamaq, nə də anlamaq nəsib olacaqdı. 

 

*** 

Məhkəmə iclası ittihamnamənin oxunuşu ilə başladı. 

İttihamnaməni xalq iclasçılarından biri, Azərbaycan radiosunun 

diktoru Aydın Qaradağlı oxuyurdu. Azərbaycan dinləyiciləri 

üçün Aydın Qaradağlının səsi bütün ölkəmizin dinləyiciləri 

üçün Levitanın səsi kimidir – bu səslə  xəyalımızda dövlət 

əhəmiyyətli məlumatlar, rəsmi, təntənəli mətnlər bağlıdır. 

Öz əməlləri haqqında rəsmi sənədin dəqiq cümlələrini, canlı 

radio səsi ilə  eşidərkən canilər hansı hissləri keçirirdilər. Axı 

elə bil, qanunlarını  və  əxlaqını tapdaladıqları dövlətin özü 

danışırdı. Bu fikri məhkəmə prosesi zamanı onlara dönə-dönə 

A. İbrahimov da təlqin etməyə çalışırdı. O deyirdi ki, siz yalnız 

konkret bir şəxs qarşısında zərər çəkmiş M.Əliyev qarşısında 

deyil, həm də daha artıq dərəcədə  cəmiyyət qarşısında 

günahkarsınız. O cəmiyyət ki, öz üzvlərini layiqli adam kimi 

yetişdirib tərbiyə etmək naminə xeyli maddi vəsait sərf edir. 

Sonra Mazan Əliyev danışdı. O, ətraflı danışırdı. Yerli-

yataqlı danışırdı, oxuculara artıq tanış olan hadisələrin gedişini 

bərpa edirdi. 

Mən səbirsizliklə müttəhimlərin ilk sözlərini gözləyirdim. 

Özlərini necə aparacaqlar, nə deyəcəklər, hansı sözlərlə, 

---