319
yığıncaqlarda "dəhşətli dərəcədə cəsarətli" nitqlərini eşidəndə
mat qalırsan. Belə adamların daxili inamı və məntiqinə görə,
"rüsxətli cəsarət" - tufanın ötüb keçməsini, hər şeyin öz
məcrasına qayıtmasını gözləməyin üsullarından yalnız biridir.
Və bu da insan ləyaqəti anlayışı ilə sıx surətdə bağlıdır.
Ləyaqətli şəxs - "dünən ehtiyatlı idim, bu gün cəsarətliyəm,
sabahsa - necə buyursalar elə olaram, dünən tərənnüm
eləyirdim, bu gün ifşa edirəm, sabahsa..." - prinsipi ilə
yaşamağı özünə heç vaxt rəva görməz.
Onu da deyək ki, belə adamlar nəinki insan ləyaqətindən
məhrumdurlar, onlar həm də zamanı vahid, qırılmaz mənəvi
substansiya kimi dərk edib qavraya bilmirlər, onların
əqidəsincə nə Dünən var, nə də Sabah. Olan bir əbədi Bu
gündür.
Lakin məlum olduğu kimi Dünənsiz və Sabahsız Bu gün
yoxdur. Sabahın necə olacağı onu Bu gün necə qurub-
düzəltməyimizdən asılıdır və bu vaxt biz Dünənə
söykənməliyik... Yaddaş da Zaman kimi mənəvi kateqoriyadır.
Bəzilərinin "yaddaşsızlığı" hamının yaddaşının korşaldığı
barədə yalançı inama əsaslanmamalıdır. "Tarixi skleroz" -
ictimai bəlaların ən təhlükəlisidir.
Əlbəttə, kinlilik, qisasçılıq cəmiyyətimizin bütövlükdə
ruhuna yaddır və dünənki səhvlərimiz üçün məsuliyyət
daşıyanların çoxuna əsaslı şəkildə - həm iş üsulu, həm insani
münasibətləri, həm də daxili, psixoloji baxımdan dəyişməyə
imkan verilmişdir. Zamanın sınağından ləyaqətlə çıxanlar
ölkəyə, xalqa hələ çox xeyir verə bilərlər. Lakin zamanın irəli
sürdüyü yeni vəzifələrin öhdəsindən gələ bilməyəcəklərini başa
düşənlər eyni bir ləyaqətlə öz yerlərini buna gücü çatanlara
versələr yaxşıdır... İmtina etmək cəsarəti, yeri gələndə,
ləyaqətlə kənara çəkilmək mərdliyi kimi anlayışlar da
mövcuddur. Çox təəsüf ki, üçüncü bir yol da var, ləyaqətdən
uzaq olan ictimai dəyişiklik yolu, ürəyincə olmaya-olmaya,
"lazımi" davranışı yamsılama yolu. Şəxsi rifahını qoruyub-
320
saxlamaq naminə əqidəyə xəyanət etmək yolu - pusub gözləmə
siyasəti.
Sov.İKP XXVII qurultayı həyatımızın yeniləşməsi
prosesinin qarşısıalınmaz olduğunu, uzunmüddətli əsaslı
dəyişikliklər strategiyasını qəti və ciddi şəkildə təsdiq etdi...
Qurultay "ev bizim, sirr bizim" fəlsəfəsinə əsaslanan siyasəti
bütün dünyanın gözü qarşısında ifşa edərək, kəsirlərimizi,
səhvlərimizi açıq-aydın şəkildə göstərdi... Yaşadığımız evin
içini silib süpürmək qətiyyəti dilə-düşə düşmək xofuna üstün
gəlməlidir. İctimai yeniləşmənin əsası, məğzi mükəmməl
şəxsiyyət problemidir. Cəmiyyətin ləyaqəti onun üzvlərinin -
mənən zəngin, işgüzar, yüksək səviyyəli, həssas adamların
insani ləyaqəti ilə müəyyən edilir. Vicdan, şərəf, əsl insani
ləyaqət belə hərtərəfli şəxsiyyətin ən vacib keyfiyyətləridir.
Vicdan kimi ləyaqət də sabit anlayışdır, şəraitdən asılı
olaraq rezin təki dartılıb-yığıla bilməz. Vicdanı müəyyən
dövrə, zamana qədər yuxuya vermək, dondurub saxlamaq
gülüncdür. Dünyaya bir dəfə gəlmişik. Bir məqamda
ləyaqətinin tapdalanmasına dözüb vaxtı çatanda, imkan
düşəndə ləyaqətli olduğunu sübut edəcəyinə ümid bəsləmək ən
azı sadəlövhlük olardı. Təkəbbür, dikbaşlıq, lovğalıq ləyaqətin
birbaşa antipodlarıdır. Bir qayda olaraq, bunlar bir-birini inkar
edən xüsusiyyətlərdir, doğrudur, bəzən biz aldanıb təkəbbür və
lovğalığı əsl ləyaqət kimi qəbul edirik. Mən həmişə dik-dik
gəzən, ədalı, üz-gözündən təkəbbürlü-laqeyd ifadə əskik
olmayan adamları az görməmişəm. Əslində, mən "həmişə"
sözünü yerində işlətmədim. Çünki bəşəriyyətin böyük bir
hissəsinin yuxarıdan aşağı, təkəbbürlə baxan bu adamlar bu və
ya digər dərəcədə asılı olduqları şəxslərlə münasibətdə dərhal
dəyişir, onların sərt, soyuq baxışları yumşalır, yaltaq bir ifadə
alır, bayaqkı məğrurluqlarından əsər-əlamət qalmır. Bunun özü
də ləyaqətsizlikdir. Əgər sən gülərüz, xeyirxah, hazırcavab,
qılıqlı adamsansa, çox gözəl, buna yalnız sevinə bilərik, bir
şərtlə ki, bu gözəl məziyyətlərini müvafiq şərait, "faydalı"
321
adamlar üçün saxlamayasan, pinəçi ilə də, zavod, institut,
sovxoz direktoru ilə olduğun kimi gülərüz, səmimi olasan.
Yox, əgər təbiətən dinməz, qaraqabaq adamsansa, liftçi qadının
salamını cavabsız qoyduğun halda, mötəbər məclislərdə bülbül
kimi ötməyəsən.
Mən bir təkəbbürlü, şöhrətpərəst, özündən razı incəsənət
xadimi tanıyırdım. Xəstəlik dərəcəsində xudbin və özünə
vurğun bu adamın bir dəfə, hansısa fəxri adı almaq üçün necə
dil töküb yalvardığını, göz qabağındaca dəyişilib tamam başqa
adam olduğunu heyrətlə müşahidə eləmişəm. Yəqin bu adamın
ləyaqəti (daha doğrusu ləyaqətsizliyi) ona düşünməyə imkan
verirdi ki, xalq arasında dik-dik gəzib, təşəxxüs satmaq,
qürrələnmək xatirinə, xəlvət yerdə yalvarıb alçalmaq da olar.
Mükafata yalnız və yalnız özünün layiq olduğuna lazımi
adamları inandırandan, müxtəlif yalan və doğruların köməyilə
çoxdan tamarzı olduğu mükafatı alandan sonra həmin sənət
xadimi gözlərini yerə dikərək, "təvəzökarlıq"la bildirdi ki, bu
mükafata heç də onun özü yox, onun şəxsində bütün
həmkarları, bütün xalq, bəlkə də bütün tərəqqipərvər bəşəriyyət
layiq görülüb...
Görəsən, dünyada elə bir fəxri ad, elə bir titul varmı ki, onun
yolunda insan həyatının ali mükafatından - ləyaqətdən imtina
eləsin?
Bir rəis... Yox, daha rəislər haqqında yetər. Yüksək
dairələrdən enib, hər gün, hər saat ovqatımıza, iş
qabiliyyətimizə, vaxt bölgümüzə bu qədər təsir göstərən, qəribə
görünsə də insan ləyaqətiylə bu və ya digər şəkildə daim
təmasda olan, bəzən isə ona meydan oxuyan çox adi bir
sahədən - xidmət sahəsindən danışaq.
***
Başqa şəhərdə ezamiyyətdə olarkən, mehmanxanaya yer
almağa gəlmisiniz. Xoş gəlib, səfa gətirmisiz, amma ehtiyatlı
olmağınız məsləhətdir, vizit vərəqini allah eləməmiş bir az gec
Dostları ilə paylaş: |