A n a r əsərlər I hekayələr, povestlər
Yüklə 3,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ANAR 8 noyabr, 1988 downloaded from KitabYurdu.org 150
149 təlxəyin qara qışqırığının hədəfi etmək olmaz!". Vaqif! Sənin və mənim dərin hörmət bəslədiyimiz Ənvər müəllimin fikriylə o vaxt razılaşmışdım və hekayəni heç yerə təqdim etməmişdim. İndi bu rəyi tam şəkildə qəbul edə bilmirəm. Əlbəttə, bu hekayəyə də, o birilərinə də yüksək nəsr meyarları baxımından, bədiilik, peşəkarlıq, dil baxımından çox iradlar tutmaq olar. "İztirabın vicdanı" hekayəsinin melodramatik üslubunun, bəzi hind filmlərini xatırladan gurultulu adının bütün naqisliyini bu gün daha aydın görürəm. Amma otuz il sonra həmin yazını bir cümləsini, bir sözünü dəyişmədən olduğu kimi oxuculara təqdim edərkən xəcalət çəkmirəm. Təcrübəsiz müəllifin sənətkarlıq xətalarını bağışlamaq olar, amma həm fərdi yaş xüsusiyyətlərindən, həm də dövrün ab-havasından doğulmuş yazını peçə atmağı rəva bilmirəm. Nə deyim, bəlkə o dövrdə doğrudan da elə sobaya atılasıydı... Amma məlum olduğu kimi əlyazmaları yanmır - bu həqiqət dahiyanə əlyazmalarına da aiddir, mənimkilər kimi ən adi, ən iddiasızlarına da... Bəzən bizim Azərbaycan yazıçılarını qınayırlar ki, necə olub hamınız nə yazıbsınızsa hamısını çap etmisiniz? Rus yazıçıları kimi sizin də o dövrlər nəşr oluna bilməyəcək və yalnız indi üzə çıxarıla biləcək əsərləriniz yoxdurmu? Ədəbi "sandığımdan" çıxarıb çapa verdiyim bu üç hekayə həmin suala – irada cavab deyilsə də, hər halda Stalin dövründən sonra ədəbiyyata gələn gənclərin o vaxtkı duyğu- düşüncələrini az, ya çox dərəcədə əks etdirən sənəddir, zamanın sənədi və buna görə də bəlkə müəyyən marağa səbəb olar. Durğunluq dövründə mənəvi həyatımızın başı pambıqla kəsilənəcən belə mövzular düşündürürdü bizi, Vaqif. Vur-tut iyirmi yaşımız vardı axı...
downloaded from KitabYurdu.org 150
Hikmət ev paltarını geyinib kürsüdə rahatlanmışdı. Qəzetlərə baxırdı. Hərdən qəzeti kənara qoyub çayından bir qurtum içir və yenidən tənqidi məqaləni oxuyurdu. Nəimə hələ işdən gəlməmişdi. Ceyhunla Rəna o biri otaqda oynayırdılar. Onların hay-küyü otağı basmışdı. Səs-küy Hikmətə mane olurdu. Amma o çağırıb cocuqlarına acıqlanmırdı. "Bir az yavaş" demirdi. Çünki səs-küysüz uşaq oyununun ləzzəti yoxdur. Uşaqlar oynayarkən çığır-bağır salmaqdan xüsusi həzz alırlar. Bu həngamədə məqalə oxumaq çətindi. Amma Hikmət uşaqlara acıqlanmırdı. Onların səs-küy qaldırmağa haqları vardı. Axı oynayırdılar. Hikmət səssizlik tələb etsəydi haqlı olardı. Uşaqlar susardı. Hikmət deyən olardı. Uşaqlar oynamazdılar. Darıxardılar. Hikmət haqsız olardı. Hikmət heç bir şey demirdi. Uşaqlar səs salırdılar. Hikmət məqaləni böyük çətinliklə qavrayırdı. Məqalə bir yazıçının romanı haqqında idi. Bu yaxınlarda romana uzun-uzadı bir tərifnamə çıxmışdı. Tərifnamənin müəllifi çox dürlü dəlillərlə romanın gözəlliyini isbat edirdi. O yazırdı ki, qəhrəmanın romanın axırında qısqanclıq üstündə intihar etməsi çox təbiidir. Bu həqiqi insana xas olan cəhətdir. Qəhrəmanın surəti dolğun çıxmışdır. Məqalə müəllifi fikrini təsdiq etmək üçün çoxlu əsaslar gətirirdi. Belə çıxırdı ki, o, tamamilə haqlıdır. Amma indi tənqidi məqalə romanı heçə çıxarırdı. Tənqidçi dürlü dəlillərlə romanın yarıtmazlığını isbat edirdi. O göstərirdi ki, qəhrəmanın intiharı artıqdır və lazımsızdır. İnandırıcı deyil. Çünki onun fikirləriylə, dünyagörüşüylə, anlayışlarıyla uyuşmur. Yəqin bu tənqidçi də haqlı idi. Hikmət özü də romanı oxumuşdu. Xoşuna gəlməmişdi. Bir tərəfdən insan əlaqələrində downloaded from KitabYurdu.org 151 etinasızlıq, keçəri duyğuların pərakəndəliyi, pəjmürdə hisslər, bir tərəfdən qısqanclıq faciəsi. Əsər natamam, ziddiyyətli, qondarma idi... Hikmət romana belə qiymət vermişdi və ona elə gəlirdi ki, o haqlıdır. Nəimə də bu romanı oxumuşdu. Bəyənmişdi. Onun fikrincə bu natamamlıq, bu ziddiyyət əsərin ruhundan doğur. Hisslərində, əlaqələrində sərbəst olan bir insan qəflətən qısqanclıq mərəzinə tutula bilər və bu da faciəyə çevrilə bilər. Nəimənin rəyi belə idi və o öz rəyini izah etdikcə, məntiqi dəlillər, faktlar gətirdikcə Hikmət hiss eləyirdi ki, Nəimə də haqlıdır. Ceyhun ağlaya–ağlaya o biri otaqdan gəldi. –Ata, Rənanı görürsənmi, gəlinciyi mənə vermir. Mən topu ona verdim, o, gəlinciyi mənə vermir. Axı mən topu ona verdim. Gərək o da gəlinciyi mənə versin. Ceyhun düz deyirdi. Hikmət Rənanı çağırdı. –Nə olub? – deyə yorğun–yorğun, könülsüz soruşdu. – Top onsuz da mənimdir. Anam bağışlayıb. Mən Ceyhuna tüfəngi verirəm, çünki o oğlandır. Gəlinciyi isə qız oynadar. Rəna da düz deyirdi. Ceyhun dedi: –Yox, mən elə gəlinciklə top–top oynayacam. Rəna dedi... Ceyhun dedi... Hər ikisi haqlı idi. Hikmət dedi: –Gedin oynayın. Uşaqlar dedilər: –Sən də bizimlə oyna. Qonşu uşaqların ataları həmişə onlarla oynayır. Onlar haqlı idi. Hikmət dedi: –Vaxtım yoxdur. Məşğulam. O da haqlı idi. downloaded from KitabYurdu.org 152 Hava qaralmağa başladı. Ceyhun soruşdu: –Anam haçan gələcək? Hikmət: – İndilərdə gələr, – dedi. Qapının zəngi çalındı. Uşaqlar: –Ana, ana, – deyə qapıya yüyürdülər. Gələn Nəimə deyildi. Hikmətin böyük bacısıydı. Zəhranın birinci sualı: –Nəimə evdədir? – oldu. – Yox. –Əlbət ki, hardan olacaq?! Hikmət Zəhranın niyə gəldiyini, nədən danışacağını yaxşı bilirdi. Onun bu barədə danışmağa heç bir həvəsi yox idi. Amma o bilirdi ki, Zəhra bu barədə söhbət açmaqda haqlıdır. Hikmət onun qardaşı idi. Zəhra qardaşının taleyinə biganə baxa bilməzdi. Zəhra uşaqların başını sığallayıb o biri otağa göndərdi. Özü Hikmətin yanında oturub müqəddiməsiz, girişsiz, hazırlıqsız birbaş mətləbə keçdi. Söhbət uzun, ağır, üzücü idi. Hikmət belə söhbətlərə sonsuz nifrət bəsləməkdə haqlı idi. Amma o bilirdi ki, Zəhra da danışmaqda haqlıdır. Zəhra deyirdi: –Camaat arasına çıxa bilmirəm. Hamı sənin biqeyrətliyini mənim başıma qaxır. Vallah, billah, binamus qardaşın bacısı olmaqdansa ölüm min yol yaxşıdır. Hikmət sakit və etirazsız qulaq asırdı. Zəhra daha da özündən çıxırdı. –Hamı Nəiməylə Ələsgərovdan danışır. Bircə sən bunu görmürsən. Elə indi də yəqin onunladır. Heç yerə girmirsən? Ürəyini boşaldandan sonra Zəhra çıxıb getdi. Hikmət yenidən qəzetlərə baxmağa başladı. İki dövlətin bir–birinə məktubları dərc edilmişdi. Bir–birinə, qarşılıqlı ittihamlar verirdilər. Əks şeylər isbat edirdilər. Hər ikisi haqlı idi. Az sonra Nəimə gəldi. Uşaqlar: –Ana... ana... – deyə sevinclə yüyürdülər. downloaded from KitabYurdu.org Yüklə 3,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|