250
səhnənin «sakinlərinin» teatrdakı və ondan kənar həyatları haqda oxucuda
tam təsəvvür yaratmaq üçün İntiqam öz müşahidə və tədqiqatlarını nəql edir,
xatirələrini danışır, müsahibə götürür, mübahisə edir, müqayisə aparır, xəyala
dalır, aktyorla fikirlərini bölüşür, onunla birgə sevinir, kədərlənir... bütün
bunların nəticəsi kimi oxucunun gözləri qarşısında səhnədəki qəhrəmanı ona
sevdirən aktyorun öz siması canlanır... “Hamı Əliağa Ağayevi güldürən
aktyor kimi tanıyırdı. Doğrudan da, bu, onun aktyor imici idi və insanları
güldürmək üçün onun daşdan keçən, daha dəqiq desək, daşı belə yumşaldıb
güldürən imkanları vardı: səs imkanları, məzəli yerişi, üz – sifət ifadələri , vokal
məharəti , gözəl rəqs etmək qabiliyyəti, heç nə eləməyib sakit, hərəkətsiz
dayanarkən belə ətrafına xoş ovqat paylaya bilməsi. Amma onun
pərəstişkarlarının böyük əksəriyyətinin xəbəri yox idi ki, o həm də, gülən adam
idi – sağlam yumora , həyatdan qaynaqlanan gündəlik lətifələrə, səmimi
zarafatlara ürəkdən, lap qəşş edərək gülməsi vardı» («Gülən adam»). Bunlar
publisistin uydurması, yaxud necə deyərlər, fantaziyası yox, müşahidələri, aktyorla
bilavasitə təması, ünsiyyəti nəticəsində hasil olan qənaətləridir. Bu cür ştrixlər
portretin daha canlı, bitkin, inandırıcı olmasına xidmət edir. Təsadüfi deyil ki,
müəllif də qəhrəmanının xarakterik cizgiləri barədə söhbət açanda onu,
“təəssüratlarını, təlatümlü duyğularını daim izlədiyini” etiraf edir (“Səməndər
bulağı”). Bu cür təəssüratlar, duyğular , xatirələr, görüşlər illər keçdikdən sonra
ürəkdən süzülüb kağız üzərinə düzülür: “...Durub düzəldim yola, yəni
Azdramaya. Yadımdadır ki, o il qış bərk gəlmişdi, yazqabağı olsa da, yerdə qalın
qar vardı, yol-iriz buz bağlamışdı. Mən onu qrim otağında tapdım. Ağasadıq
Gəraybəyli ilə əyləşib nə barədəsə, deyib-gülürdülər (“Ağahüseyn Cavadovun
ayaqqabısı”). Xalq artisti A.Cavadovla ilk görüşünü müəllif elə maraqla,
həvəslə nəql edir ki, oxucu da özünü hadisələrin içində hiss edir. Bu cür üsulla
publisist aktyorun həm xarakterini açır, həm də onun yaradıcılıq dünyasına
səyahət edir, sənətkarın fərdi keyfiyyətləri ilə yaratdığı obrazlar arasında paralellər
aparır...
40 ilə yaxın yaradıcılıq yolu keçmiş və təəssüflər olsun ki, layiqli
qiymətini almayan İ.Mehdizadə ətrafında baş verənlərə fərdi və fərqli yanaşma
metodu ilə seçilən istedadlı sənətkarlar zümrəsinə aiddir. O, ilk baxışda kiçik
görünən, diqqəti çəkməyən, əslində isə batinində böyük siyasi, ictimai məna
gizlənən bir jesti, yaxud bir olayı mənalandırmağın mahir ustasıdır. Ümumilli lider
Heydər Əliyev haqqında sadə insanlar da, dünyanın ən məşhur dövlət xadimləri
də, yazıçılar, elm, sənət adamları da söz deyiblər. Bu cərgəyə qoşulmaq böyük
cəsarət, istedad, bir də təcrübə tələb edir. Yəni elə söz söyləməlisən ki, diqqət
çəksin, maraq doğursun, təzə görünsün. Amma baxın, İntiqam Mehdizadə
Heydər Əliyev şəxsiyyətinin böyüklüyünü, onun tələbkarlığını, insanlara qarşı
nə qədər diqqətli, həssas, heyrətamiz yaddaşa malik olduğunu həyatda müşahidə
etdiyi konkret fakt və dəlillərlə necə təqdim edir. İsmayıllı rayonunda baş vermiş
təbii fəlakətin – zəlzələnin ağır nəticələrinin aradan qaldırılması istiqamətində
hansı tədbirlər görüldüyünü öyrənmək üçün H.Əliyev dərhal hadisə yerinə
gəlir: “İndiki kimi yadımdadır, zəlzələ hələ də səngiməmişdi, yer insanların ayağı
altında uşaq nənnisi kimi yırğalanmaqdaydı. Ancaq Heydər Əliyev yan-
251
yörəsindəkilərin ona “ehtiyatlı olun, Heydər Əliyeviç” – təkidlərinə məhəl
qoymadan özünü şax tutur, ruhi müvazinətini zərrə qədər də pozmur, hətta
gülümsəyir, bununla da, neçə gündən bəri vahimə içində çırpınan ismayıllılara
ürək-dirək verirdi». Xalqın tarixinə, mədəni-memarlıq abidələrinə sonsuz sevgi
ilə yanaşan böyük dövlət xadiminin bu gərgin, ağır zamanda qəfildən qədim
Lahıcı xatırlaması təbii görünür, “orda vəziyyət necədir, evlərə, dükanlara xətər
toxunmayıb ki?” - deyə soruşur, “özü boyda abidə olan Lahıca” getmək
istədiyini bildirir. Yerli rəhbərlər ehtiyatla Lahıc yolunun nasaz olduğunu
deyirlər. H.Əliyev elə oradaca məmurları səfərbər edir. Ən qısa müddətdə
körpülər salınması, qəsəbəyə gedən torpaq yola asfalt döşənməsi üçün qəti
tapşırıqlar verir...
Ötən əsrin məşhur 60-70-ci illər ədəbi nəsli ilə bir dövrdə jurnalist-
publisist kimi fəaliyyətə başlayan və ziyalılar arasında “danılmaz səsi, sözü,
mövqeyi” olan (Əhməd Oğuz), “yalan danışmayan, yalan yazmayan (Aybəniz
Məmmədəliyeva), “gözü – könlü tox” (Kamil Vəli Nərimanoğlu), “vəfalı,
namuslu kişi” ( Zərifə Ağahüseyn qızı), “təkcə bir yazıçı, jurnalist kimi deyil,
ümumiyyətlə bir fərd, bir insan kimi istedadlı” (Ramiz Rövşən) və rəhmətlik
anası Xanbacı xanımın söylədiyi kimi “çox həssas, əsəbi , çox da duyğulu” olan
İntiqam Mehdizadə bir karvanlıq yükü – növbəti kitabını oxucuların ixtiyarına
verdi. Sevinirmi , fərəh hissi keçirirmi, bilmirik. Amma burası gün kimi aydındır
və onu yaxından tanıyanlar yaxşı bilir ki, İntiqam intizardadır, iztirabdadır:
yeni-yeni əsərlərin intizarında, yeni yaradıcılıq iztirablarında. Onun
yaradıcılığını sevə-sevə izləyən və yeni yazılarını gözləyənlər də bir xəbərin
intizardadırlar: görəsən, İntiqam yaşın bu vədəsində kirəkeşlikdən xilas
olacaqmı, öz evinin tavanı altındaca əyləşib varlığına hakim kəsilmiş
yaradıcılıqla məşğul olacaqmı, onun mənzil problemi öz həllini tapacaqmı? ...
Bir vaxtlar İ.Mehdizadə türk sənət dahisi Zəki Mürenə ithaf etdiyi gözəl
şeiri ilə ona olan sonsuz məhəbbətini bu sayaq dilə gətirmişdi:
Dalğın dəryaya bənzərsən
Yaşıl tarlaya bənzərsən
Qəmli səhraya bənzərsən
Gözlərində dan sökülən
Zəki Müren.
İllər bu misralardakı “dalğın dərya”, “yaşıl tarla”, “qəmli səhra” kimi
bənzətmələri İntiqam Mehdizadənin öz həyatının, taleyinin tərcümanına
çevirmişdir. Onun bulaq kimi çağlayan yaşamaq, yaratmaq eşqi, dəmir dözümü,
möhkəm iradəsi, sərhədsiz səbri, torpağa, elə-obaya bağlılığı mərhum müəllimim,
professor, unudulmaz insan Qulu Xəlilovu xatırladır. Taleyin bütün ağrı-acılarına
baxmayaraq, Qulu müəllim yaşamaq istəyirdi, yaşamaq uğrunda mübarizə aparırdı.
Uzun illər mənzil həsrəti ilə yaşayan İntiqam da kirədə qaldığı evləri dəyişə-
dəyişə, yetişdirdiyi həmkarlarını layiq görüldükləri fəxri adlara (hələlik özünə
qismət olmayan) görə təbrik edə-edə, öz təbiri ilə desək, hələ yollardadır,
axtarışlardadır. Yaradıcılıq yollarında, daha münasib kirayə evə aparan yollarda,
yaradıcılıq axtarışlarında, işinə yaxın, daha ucuz kirayə ev axtarışında olan
İ.Mehdizadə yeni kitabını nəşrə hazırlayır. Bu kitab da Azərbaycanın sənət,
Dostları ilə paylaş: |