269
bulanır, amma geri çəkilmir, öz istəyinə nail olur. Quş quşluğu ilə belə edir, bəs
biz? Biz sözdən sonra kim özünü geri çəkər, rüsvay edərdi?!
Bu gün Azərbaycan cəmiyyətinin bütün cəbhələrdə – ideoloji, hərbi, iqtisadi,
mədəni sahələrdə təsirli, tutarlı, dəyərli sözə ehtiyacı var. «Söz», şübhəsiz,
konsepsiya mənasındadır.
Yeni yaranan qeyri-ənənəvi təriqətlərin missionerlik fəaliyyəti xristian
ölkələrində ciddi maneələrə, kəskin etiraza səbəb olduğu halda, Azərbaycanda
onlara qucaq açılır. Özü də təəssüf doğuran odur ki, bəzən bu, açıq, yaxud gizli
himayə edilir.
Qonşu xristian ölkələrində sekta kitabları ali din xadimləri tərəfindən
nümayişkaranə yandırılır, missionerlər cəzalandırılır. Bizdə missionerlik
fəaliyyətinə qarşı mübarizəyə xristian icmaları rəhbərliyi cəlb edilmir, islam din
xadimlərinin fəaliyyəti isə müşahidəçiliklə və münasibət bildirməklə məhdudlaşır.
Dini İşlər İdarəsi göstərilən problemlərlə bağlı bir sıra faydalı, təsirli
tədbirlər həyata keçirir. Bununla belə, səlahiyyət və imkanlarının məhdudluğu,
habelə «Dini etiqad azadlığı haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanunundakı
bəzi boşluqlar idarənin fəaliyyətində müəyyən çətinliklər yaradır.
Missionerlər müstəqilliyin ilk illərində adətən hüquqi şəxs kimi humanitar
təşkilatlar tərkibində fəaliyyət göstərmişlər. Hər bir hüquqi şəxs isə təsdiq olunmuş
nizamnamə çərçivəsində fəaliyyət göstərir. Təbii ki, «Əcnəbilərin və vətəndaşlığı
olmayan şəxslərin hüquqi vəziyyəti haqqında» Qanunla əcnəbilər və vətəndaşlığı
olmayan şəxslər tərəfindən dini təbliğat aparılması qadağan edildiyindən
nizamnamədə bu nəzərə alınmalıdır (Qanundan əvvəlki nizamnamələrdə isə
müvafiq dəyişiklik edilməlidir). Elə isə humanitar yardım cəmiyyətləri hansı
cəsarətlə müxtəlif dini-mədəni-kütləvi (əgər belə demək mümkünsə) tədbirlər
təşkil edir, bunu reklam etməkdən belə çəkinmirlər?!
Bir neçə il bundan əvvəl fəallığı ilə fərqlənən «Həyat sözü» Bakının
mərkəzində tüğyan edirdi: ən böyük klub və mədəniyyət evlərini icarəyə götürür,
şoular təşkil edirdi. Heç kim onlara «olmaz» demir, deyə bilmir, ya da demək
istəmirdi. «Yaşıl teatr»da belə bir şounun keçiriləcəyini eşidib Bakı Şəhər
Mədəniyyət İdarəsi ilə əlaqə saxladıq. Bütün hazırlıq tədbirlərinin görüldüyü, icarə
haqqının ödənildiyi deyilsə də, tədbirin ləğvini təkidlə tələb etdik. Bu zaman da
tədbir təşkilatçılarına qəti «yox» deyilmədi, sadəcə, teatrda qəza baş verdiyini,
elektrik xətlərinin sıradan çıxdığını söyləməklə hər iki tərəf razı salındı…
«Həyat sözü»nün növbəti səfəri Lənkərana idi. Orada da dayaq tapılmışdı.
Rayon icra hakimiyyətinin başçısına tədbirin yolverilməz olduğunu bildirəndə o,
təəccübünü gizlətmədi:
- Axı sizdən 5-10 dəqiqə əvvəl yuxarı təşkilatdan zəng vurub, xahiş ediblər
ki, onlar bizə humanitar yardım göstərirlər. Qonaqları yüksək səviyyədə
qarşılayaq. Mənə qaldıqda bilirəm ki, bizim üçün də, əhali üçün də gələnlər əlavə
problem yaradırlar. Yerli din adamlarının missionerlərə münasibəti necə olacaq?
Sıravi «fədailərin» qəyyumluğu, fəaliyyəti məmur himayədarlığından daha
təhlükəlidir. Sektalar son vaxtlar bu dayaqlar üzərində öz işlərini qururlar:
qeydiyyat məsələsində onları qabağa verir, adamların psixologiyasına, kontingentə
uyğun onlardan bacarıqla bəhrələnirlər.
270
Bu qəbildən olan «dayaqlar» yaxşı təlim keçmiş, hazırlıqlı adamlardır.
Düşdükləri vəziyyətdən dərhal istifadə etməyi, mövcud şəraiti qiymətləndirməyi
ustalıqla bacarırlar. İlk baxışda çox səmimi, mömin, mülayim bəndə təsiri
bağışlayan «yerli» ünvanına yönəldilən sərt sözlərə eyni şəkildə və onda da artıq
cavablar verməklə kifayətlənmir, əks-hücuma keçir, hədə-qorxu gəlir, «vicdan
azadlığı»ndan dəm vurur, beynəlxalq qurumlarla, məhkəmə ilə hədələyir. Onların
davranış, hərəkət və münasibətlərində müşahidə edilən ümumi prinsipləri saf-çürük
etsək, ortaya özündə müxtəlif mərhələləri birləşdirən bütöv bir sistem meydana
çıxar.
Birinci mərhələ: həmsöhbətin müəyyənləşdirilməsi. Bu zaman «yerli
missioner» həmsöhbətinin mənsub olduğu sosial təbəqəni, onun maddi vəziyyətini,
dolanacağını, təhsilini, əlaqələrini aydınlaşdırır.
İkinci mərhələdə «yerli missioner» öz torunu qurmağa başlayır. İslama
toxunmadan təkallahlılıqdan dəm vurur, həmsöhbətinin dinə, dini ayinlərə
münasibətini öyrənmək üçün kəşfiyyat xarakterli suallar verir.
Üçüncü mərhələ həlledici mərhələdir: həmsöhbətinin səbatsız, yaxud ehtiyac
içərisində olduğunu hiss edən «yerli missioner» bütün «cəbhə boyu» hücuma keçir.
Həmsöhbətinin beyninə nüfuz edir, onun şübhə və tərəddüdlərinə sarsıdıcı zərbələr
endirir. Sonra isə öz bildiklərini ona diktə etməyə başlayır və ovunu tora salır, onu
da böyük şəbəkəyə cəlb edir.
Təbii ki, uğursuzluq da olur. Necə deyərlər, daş qayaya da rast gəlir. Bu
zaman ikinci mərhələdən «yerli missioner» ustalıqla aradan çıxır.
Lap bu yaxınların söhbətidir. Fəaliyyətinə yenicə yaşıl işıq yandırılmış
(qeydiyyatdan keçmiş) «Həyatverici lütf» adlı icmanın ünvanına Finlandiyadan
hədiyyə – dini mövzuda videokassetlər daxil olmuşdu. İcmanın adından danışan
qız və oğlanın azərbaycanlı olduğu çox mətləblərdən xəbər verirdi. Onlar
videokassetlərin ziyansızlığını, onların əldə edilməsində heç bir qanun
pozuntusuna yol verilmədiyini canfəşanlıqla izah etməyə çalışırdılar. Ən maraqlısı
isə «yerli missionerlərin» icmaya bağlılıq tarixidir. Şübhəsiz, bu prosesin bütün
məqamları, detalları barədə onlar tam məlumat verməzlər. Lakin məntiq və fəhmlə
bütün mətləblər agah olur…
İcmanın fəalı K. adlı qızdan «İslamın nəyi sizi qane etmədi ki, başqa dinə üz
tutdunuz?» sualını o, xeyli təəccüblə qarşıladı:
- Axı, mən heç vaxt müsəlman olmamışam. Nə olsun ki, valideynlərim
özlərini müsəlman hesab ediblər? Orta və ali məktəbdə ateist tərbiyəsi almışam.
Sonra dinlə maraqlanmışam və həyatımı ona həsr etməyi qərara almışam.
- Əhatənizdəkilər islamın şərtlərinə tam riayət etməsələr də, gözünüzü
müsəlman mühitindəki adət-ənənələrlə açmısınız. Necə oldu ki, sizə daha yaxın
islama üz tutmadınız, xristianlığa meyl göstərdiniz?
Növbəti suala cavab verməyə həmsöhbətim çətinlik çəksə də, susmadı:
- Mən əleyhinə deyiləm. Sadəcə, ilk dəfə qarşıma xristian ədəbiyyatı çıxdı,
vəssalam.
K. xanıma «Bəs xarici səfərlərə hansı vəsait hesabına gedirsiniz, kasetləri
hansı pula gətirirsiniz və nəhayət, sizi kim dolandırır?» suallarını vermədik. Buna
ehtiyac da yox idi. Çünki görünən dağa nə bələdçi?!
Dostları ilə paylaş: |