A'dan Z'ye Felsefe
Yüklə 1,64 Mb. Pdf görüntüsü
|
| SEKS (CİNSELLİK)
SEZGİ “Ben bunu biliyordum!” Öğrenci, yeni öğrendiği bir şey karşısında böyle der. Saygısız bir cevap diye düşünebiliriz, ama bu cevap Sokrates’e kadar geri gider. O, ruhumuzun derinlerinde muhafaza edilen, ama araya bedenimiz girdiği için öğrenemediğimiz bilgiye erişme konusunda bir kapasitemiz olduğu kanısındaydı. Bu anlamda sezgi yoluyla öğrendiğimizi söyleyebiliriz: zaten var olan bilgiyi kavrayarak ve “haaa, tamam” diyerek. Bir şeyi derhal kavrama karşısında herkesin hissedeceği iyi duyguyla. Güzel bir teori gibi görünüyor ama Sokrates ebedi olan ruhumuzun ideal dünyada her şeyi bildiğini, ama dünyaya geri dönünce, hatırlatılana kadar her şeyi unutmanın işine geldiğini varsayıyordu. Sezgi, bir zamanlar bilinenin kavranmasıdır. Sok-rates’in teorisi, ister dini olsun, ister laik, düşünce hayatında çok yaygındır, çünkü deneyim veya akıl yürütmeye dayanan düşünce olmaksızın bilgiye sezgi yoluyla ulaşabileceğimizi varsaymakta, böylece mistik keşifler ve vahiylerin, yani başka dünyalardan edinilen bilginin de bu kapsama girebileceğini söylemektedir. Bu tür sezgi üzerinde epeyce oynanmıştır. Örneğin, Hıristiyanlığın erken aşamasında yalnızca meleklerin ve Tanrı’nın sezgiye sahip olduğu, insanların ise akıl yürütmesi gerektiği düşünülürdü. Bir de Tanrı’nın her bir bireyde içkin olduğunu ve en yüksek bilgi biçiminin hakikatleri kişisel sezgi yoluyla kavramak olduğunu ileri süren aşkmcs görüş vardı. Eğer felsefede öteki dünyaya dayanan görüş reddedilecekse, o zaman sezgi bu dünya ve kendimiz hakkında bilgi edinmenin bir aracı olarak kucağımıza düşer. Beklenebileceği gibi, değişik düşünürler bu konuda hemfikir değildir. Locke gibi duyulan öne çıkaranlar, sezginin, deneyimler (ya da onun kendi ifadesiyle “fikirler”) arasındaki ilişkilerin kavranması olduğunu söylerler. Locke, Descartes’ın sezginin zihinsel ve mantıksal olduğu ve deneyime ihtiyaç göstermediği düşüncesine tepki veriyordu. Kant bu iki metodolojiyi birleştirmeye çalışır. Zihin öylesine yapılandırılmıştır ki, anlama yetimizin belirli kavramlarını (örneğin onlarsız düşünmemizin mümkün olmadığı zaman ve mekân) gerçekliğe dayattığını, ama bu temelde şeyleri keşfetmek için duyularımızla çaba gösterdiğimizi ileri sürer. Bu bağlamda sezgi yararsız hale gelir, çünkü zihnin kendine özgü yapılarım kısa devreye getirir. Sezgi, insanı bir nesnenin içine taşıyan ve orada biricik ve dolayısıyla sözcüklerle ifade edilemez olanla Özdeşleşmesini sağlayan entelektüel duygudaşlıktır. (Bergson, Introduction to Metaphysicsy 1) Kimileri de bilginin öznelliği üzerinde durmayı tercih ediyordu: Dünyayı sadece ben algılayabilirim; öyleyse, sezgi süreçlerim nesnelere bakmayı ve onların, özün bir vizyonu olarak kendi içlerinde, kendilerini bana sundukları gibi ne olduklarını anlamayı içerir. Husserrin fenomenolojist teorisi budur. Bergson ise her tür entelektüel aygıtı reddediyor, sezgiyi bir tür içgüdü ya da ilkel bilgi gibi görüyordu. Sezgiyi hayata uyguladığımız zaman, matematikçiler, bir önerme indirgenemez bir nitelik taşıyor ve dolaysız olarak berrak ise, onun sezgisel olarak doğru olduğunu belirtirler. Bu, ilk başta, sezginin teorilerin üzerinde yükseldiği ve çoğu zaman kendileri doğrulanamayacak aksiyom veya öncüllerin temel doğasını kavramak için gerekli olduğunu söyleyen Aristoteles’in pozisyonu idi. Ahlak alanında, Moore belirli edimlerin ahlaki mi ahlaksız mı olduğunun dolaysız biçimde sezildiğini ileri sürer. Her ikisi de iddia ederdi ki cevap artık "ben bunu biliyor-dum”dan ziyade “başka türlü olamayacağını kavrıyorum” halini alacaktır. Yüklə 1,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
|