Adilxan bayramov səMƏd vurğUN
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
258 dinləyə-dinləyə işlərdim. Beləliklə, mən Azərbaycan ruhundan uzaqlaşmadım, yoxsa bu əsər məni öz qüdrətli dalğaları üzərində apara bilərdi. Mən qorxurdum ki, rus adamına çevriləm, qorxurdum ki, dilim Azərbaycan dilindən uzaqlaşsın». (135, 277) Şair bu gözəl sənət abidəsini dilimizdə səsləndirdiyi üçün fərəhlənir və «Böyük şairin şərəfinə» şerində yazırdı: Axıtdım alnımın inci tərini, Yanmadım ömrümün iki ilinə. Rusiya şerinin şah əsərini Çevirdim Vaqifin şirin dilinə! (131, 241) S.Vurğun bu son misra vasitəsilə bir daha ana dilinə məhəbbətini ifadə etmişdir. Şair bu məhəbbəti gənc nəslə də aşılamağa xüsusi səy göstərir, ana dilini öyrənməyə və qorumağa çağırırdı. O, 1941-ci ildə yeni il münasibətilə gənc nəslə təbrikində deyirdi: «Siz Nizamini, Azərbaycan ədəbiyyatını, Azərbaycan dilini dərindən öyrənin, Vətənimizi Nizami kimi sevin, işləməyi, oxumağı ondan öyrənin». (135, 152) Şairin bu tövsiyəsinin poetik ifadəsi «Bizim gəncliyə» (1939) şerində öz əksini tapmışdır: Mən qəlbimlə, ilhamımla öpməkdəyəm bu gün sizi, Əzbər deyin şerimizi, təmiz bilin dilimizi. Bizim gənclik qaldıracaq ulduzların qucağına «Vaqif»lərə ilham vermiş şer, sənət elimizi. (132, 35) Səməd Vurğunun Azərbaycan əlifbası ilə bağlı maraqlı fikirləri vardır. Şair rus qrafikası əsasında yaradılmış Azərbaycan əlifbasının layihəsinə özünün prinsipial münasibətini bildirmişdir. O, layihənin müzakirəsində, (135, 96-98) habelə respublika Ali Sovetinin sessiyasında (135, 99-103) bu barədə danışmışdır. 259 Şair «ə», «ö», «e», «ü» hərflərini, habelə «ğ» və «c» işarələrinin əlifbamıza daxil edilməsinin qəti əleyhinə olmuş, həm də bunu elmi surətdə əsaslandırmışdır. Səməd Vurğun elə bir əlifba yaradılmasını istəyirdi ki, bu əlifba Azərbaycan dilinin bütün incəliklərinə, gözəlliyinə və milli xüsusiyyətlərinə cavab versin, dilimizin gələcək inkişafını və çiçəklənməsini təmin etsin. Məhz bunlara görə də şair dilimizdə «ü», «ö», «h», «c», «ğ» hərflərinə müvafiq səslərin olmadığına əsaslanaraq onların əlifbamıza daxil edilməsini mümkünsüz hesab edirdi. Səməd Vurğun deyirdi: «Biz dilimizin musiqililiyini, onun ahəngliliyini qorumalıyıq. İş «z» hərfinin əlifbaya daxil edilib-edilməməsində deyil, iş ondadır ki, Azərbaycan dilinin öz milli xüsusiyyəti vardır. Göstərilən hərflərin əlifbaya daxil edilməsi müəyyən dərəcədə dilimizin ahəngini poza bilər». (135, 97) Xalq yazıçısı İsmayıl Şıxlı əlifba layihəsinin müzakirələrindən birini belə xatırlamışdır: «Axıra yaxın Səməd Vurğun dözmədi. Papirosun kötüyünü külqabına atıb ayağa durdu. Əvvəlcə çubuq götürdü, sonra təbaşir. Yazı taxtasına yaxınlaşdı. Üzünü Davud Quliyevə ∗ tutdu: - De görüm, əlifbamızda «c», «a», «y», «e» hərfləri olduğu halda əlavə «ə», «ö», «e» hərflərinə nə ehtiyac var?.. Bizim məqsədimiz dilləri yaxınlaşdırmaq və rus dilinin öyrənilməsini asanlaşdırmaqdır. - Bəs öz dilimiz? – Səməd Vurğun səsini ucaltdı. Görünür, Davud Quliyevin cavabı onu əsəbiləşdirmişdi: – onda qoy ruslar da öz əlifbasına «ə», «e», «h» hərflərini əlavə etsinlər! - Onların buna ehtiyacı yoxdur! - Bizim də yoxdur! Arxada gəzişən Teymur Yaqubov ∗∗ diksindi və qabağa gəldi. - Nə demək istəyirsən, Səməd? - Demək istəyirəm ki, artıq hərfləri qəbul etmək lazım deyil. - Alimlər bu işi səndən yaxşı bilirlər. ∗ Давуд Гулийев – дилшцнас. ∗∗ Теймур Йагубов – дювлят хадими. 260 - Bilsələrdi bizi bu günə qoyub əlifbanı dəqiqədə bir dəyişməzdilər. İndi ki, dəyişirlər, dilimizin fonetik xüsusiyyətlərini unutmazdılar... - Yenə deyəsən, millətçilik damarın tutub. Bu sözlərin ciddi, yoxsa zarafatla deyildiyinin fərqinə vara bilmədik. Bir də onu gördük ki, Səməd Vurğun təbaşiri hirslə yazı taxtasına vurub yerinə keçdi». (22, 99- 100) Şair 1950-ci illərdə Azərbaycan Elmlər Akademiyasında vitse-prezident vəzifəsində işləyərkən dilimizə ağırlıq gətirən hərflərin əlifbadan çıxarılması məsələsini qaldırmış, sonralar onun bu arzusu yerinə yetirilmişdir. Azərbaycanın XIX əsrin əvvəllərində iki yerə parçalanması, yəni Rusiya və İran arasında bölüşdürülməsi uzun illər ədəbiyyatımızın aparıcı mövzularından olmuşdur. Bu tarixi ədalətsizlik, xalqımızın və torpağımızın iki yerə bölünməsi böyük vətənpərvər Səməd Vurğunu da düşündürmüş və o, yeri gəldikcə öz əsərləriıdə həmin məsələyə toxunmuşdur. Onun bu mövzuda yazılmış şerlərində Cənubda yaşayan soydaşlarımızın həyatı göstərilir, onların azadlıq mübarizəsi alqışlanır, fars şovinizmi ifşa edilir. «Təbriz gözəlinə» (1935), «20 bahar» (1940), «Yandırılan kitablar» (1947), «Körpünün həsrəti» (1948) şerləri, «Təbriz şairlər məclisinə» (1946) mənzum məktubu Vurğunun Cənub həsrətinin poetik ifadəsidir. Şair başqa əsərlərində də bu mövzuya toxunmuşdur. «Təbriz gözəli»ndə Arazın o tayında yaşayan bacı və qardaşlarımızın acı taleyindən söz açılır. Təbrizi sıx duman bürümüş, bu yurdun gözəli başına qara örtmüşdür. Bu gözəlin atası da, babası da məşəqqətli ömür yaşamışdır. Onun taleyi də şairin taleyinə bənzəyir. Şairin də dərdli bir keçmişi vardır: anası «təbibsiz, davasız» can vermiş, çox erkən dünyasını dəyişmişdir. Lakin şairi «bir ürəyin ikiyə parçalanması» daha çox düşündürür: Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|