Agarəhim Əsərlər Ana dilinin tədrisi metodikası
Yüklə 4,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Ağarəhim Əsərlər
49 məzmun və ideyasını başa düşmək, öyrəndiklərini təcrübəyə tətbiq etmək, onu müasir həyatla əlaqələndirmək bacarıqları formalaşdır- maq mümkün deyildir. Təcrübə göstərir ki, oxu vərdişlərinin birinci komponenti onun düzgünlüyüdür. Şagird mətndəki sözləri düzgün oxumadıqda, onla- rın mənasını da anlamır, onda səhv, yanlış təsəvvürlər yaranır: mə- sələn, şagird “ qabil idi‖, “ sürət ” , “ əsir ” , “ allam ” , “ gəlləm ” və s. kimi işlədir. I-II siniflərdə səs və hecaların artırılması ( maşın, ra- yon, stansiya əvəzinə maşının, irayon, istansiya və s.), cümlədə sözlərin təkrarı, dialekt və şivə xüsusiyyətlərinə yol verilməsi, ədə- bi tələffüz qaydalarının gözlənilməməsi və s. kimi müxtəlif xarak- terli nöqsanlara yol verilir. Fəhmlə söz demə halları özünü göstərir. Bunlar şagirdin oxunan mətnin məzmununu şüurlu şəkildə mənim- səmələrinə, müstəqil və yaradıcı düşünmələrinə və məzmunu şüur- lu şəkildə nağıl etmələrinə mane olur. Ona görə də şagirdlər belə səhvə yol verdikdə müəllim onları təkrar oxutdurmalıdır. Əgər sö- zün mənası şagirdlərə aydın deyildirsə, onun hərf tərkibini ilk dəfə görürlərsə, onda yaxşı olar ki, müəllim sözləri oxu prosesindən əv- vəl yazı taxtasına yazsın, onun mənasının açılması, səs-hərf tərkibi- nin müəyyənləşdirilməsi üzərində iş aparsın. Oxunun şüurluluğunda ikinci əsas məsələ sürətdir. III sinifdə tədris ilinin ortalarında oxunun sürəti təqribən danışıq sürətinə ya- xınlaşmalıdır. Normal oxu sürəti olmadan məzmunu dərk etmək çə- tin olur. Beləliklə, lazımi oxu sürətinə yiyələnməyən şagird bütün diqqətini ayrı-ayrı sözlərin, cümlələrin düzgün oxunmasına yönəl- dir. Təsvir olunan fakt və hadisələri, obrazları, onların hərəkətini yadlarında saxlaya bilmir, xarakterlərini müəyyənləşdirməyi bacar- mırlar. Beləliklə də, mətnin məzmunu gizli qalır, açılmır. Əks təq- dirdə şüurlu oxunan mətndə sürət dəyişir. Əsas diqqət məzmunu mənimsəməyə yönəlir. Şagird hər bir söz, ifadə və cümlənin, bü- tövlükdə mətnin məzmununu öyrənməyə çalışır, sürətli oxuya bil- mir. Odur ki, oxunun sürəti ilə şüurluğu arasındakı əlaqələr təlim prosesində mütləq nəzərə alınmalıdır. Oxunun şüurluğu ilə ifadəliliyi arasındakı qarşılıqlı əlaqələrə də |