Agregat va mashinalarni xo‘rda qilish va sinashning asosiy texnologik jarayonlari

Ishlamay qolishlar tashish, saqlash, ishlash va sinash chog‘larida kuzatiladi. Davrga ko‘ra siyqalanish, me’yorida ishlash va falokatli yeyilish chog‘idagi ishlamay qolishlar bo‘ladi. Oqibatlariga ko‘ra – xavfli (rul boshqarmasi, tormozning ishlamay qolishi) va xavfsiz ishlamay qolishlar farq qilinadi. Shuningdek, yaqqol va ochiq ishlamay qolishlar ham bo‘ladi.

Yeyilish turlari. Yeyilish jarayoniga ta’sir qiluvchi omillar mexanik, fizik-kimyoviy, issiqlik va elektr omillariga bo‘linadi. Yeyilish turlari ham xilma-xil bo‘lib, ular ishqalanish omillarining turlicha qo‘shilib kelishiga bog‘liqdir.
Yeyilish mashina detali ashyosining yoki boshqa elementining (bo‘yog‘i, moyi) asta-sekin yemirilish jarayoni bo‘lib, element ishqalanganda yoki tashqi muhit bilan boshqacha tarzda o‘zaro ta’sirlashganda yuz beradi.
2.1-jadval
Mashinalardagi tutash detallar yeyilishining asosiy turlari

Guruh	Yeyilish turining nomi	Yeyilish turini ifodalaydigan asosiy jarayon
Mexanik	Zarrachalardan yeyilish	Qattiq zarralar yoki jismlar ta’sirida qirqish, tirnalish
	Qayishqoq deformatsiyalanish	Sirtqi qatlamning oqishi, uzatiladigan yuklanish ta’sirida makrodeformastiyalanish
	Mo‘rt yeyilish	Sirtqi qatlamning mo‘rtligi tobora oshib borishi (masalan, parchalanish oqibatida), keyin uning yemirilishi (ba’zan siklik tarzda kechadi)
	Toliqib yeyilish	Toliqib yemirilishni keltirib chiqaruvchi takroriy deformatsiyalanish (xususan, kichik siklli)
Molekular mexanik	Yopishib qolish natijasida yeyilish	Molekular ilashib qolish va ko‘ chirish, bog‘lanishlaring buzilishi, zarralaring yulinib chiqishi
	Issiqdan yeyilish	Shuning o‘zi
Korrozion mexanik	Korroziya (zanglash) ta’sirida yeyilish	Metalining muhitdagi tajovuz (agressiv) kimyoviy elementlar bilan o‘zaro ta’sirlashuvi mahsullarining hosil bo‘lishi va ularning mexanik tarzda chiqib ketishi
	Oksidlanish natijasida yeyilish	Shuning o‘zi
	Freting-korroziya	Metallning oksidlanishi va ana shu oksidlar ta’sirida yeyilishi

Natijada uning xossalari (qattiqligi, qayishqoqligi, tuzilishi, kimyoviy tarkibi va shu kabilar) o‘zgaradi. Yeyilishga chidamlilik ashyoning muayyan ishqalanish sharoitida yeyilishga qarshilik ko‘rsatish qobiliyati bo‘lib, yeyilish tezligi yoki jadalligiga teskari bo‘lgan kattalik bilan baholanadi.

Yeyilish turlarining uch guruhini: mexanik, molekular-mexanik va yemirilish (korroziya) - mexanik yeyilishlarni o‘z ichiga oladi.

1. 
   Mexanik yeyilishlarda ishqalanuvchi detallar sirtlarida sof mexanik hodisalar: ashyoning qirqilishi, zarralarning sinib ajralishi, qayishqoq deformatsiya va shu kabilar yuz beradi.
   
2. 
   Molekular-mexanik yeyilishlar ishqalanuvchi sirtlarning ayrim qismlarida ashyolarning ilashib (yopishib) qolishi, keyin bu joylarda metallning yemirilishi hodisasi bilan bog‘liqdir.
   
3. 
   Korrozion-mexanik yeyilishlarda ishqalanuvchi sirtlarda oksid pardalari, kimyoviy birikmalar hosil bo‘ladi, keyin bu birikmalar mexanik tarzda yemiriladi.
   

Yeyilish ilashib qolish natijasida yeyilish, oksidlanish natijasida yeyilish, issiq ta’sirida yeyilish, abrazivdan yeyilish va chechaksimon yeyilishga bo‘linadi.

1.