Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi

Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi                           

                        Academıc Journal of History and Idea Cilt:IV 

CiltIV/Sayı:XIII /Aralık /MMXVII                        ISSN:2148-2292.            Volume:IV /Number:XII /December/MMXVII 

                                                             АКАДЕМИЧЕСКАЯ ИСТОРИЯ И МЫСЛЬ 

                                                Karagözoğlu /atdd / 0000-0001-7867-4724 

 

                                                                                                 Makale Başv. Tarihi:08/09/2017  

                                                                                                      Makale Y. Kabul Tarihi:20/12/2017                                                                                            

 

 

108 

 

düşmüştür.  Kitap,  miladi  1872’de  Agra’da,  1884’de  Lucknow’da  ve  1900’de  Kanpur’da 

basılmıştır

.

 

b. SEKÎNETÜ’L-EVLİY (1642) 

Dârâ  Şükûh,  ömrünün  çoğunu  Lahor’da  geçirmiştir.  Sekînetü’l-Evliyâ  isimli  ikinci 

kitabını  da  Lahor’da  hicri  1642  ‘de  yirmi  sekiz  yaşında  iken  yazmıştır.  Tarih  yazıcıları  bu 

eserin  gece  gündüz  yapılan  araştırmaların  neticesinde  ortaya  çıkarıldığında  bahsetmişlerdir. 

Kitapta  Kâdirîyye  tarikâtı  meşâyihi  Miyan  Mir  ve  Molla  Şah  gibi  zâtlar  da  anlatılmıştır. 

Lisanü’l-  Allah  lakabıyla  hitap  edilen  Molla  Şah,  Dârâ  Şükûh’un  feyz  aldığı  pîrlerinden 

birisidir. Dârâ Şükûh kitabının tanıtımını  şöyle  yapmıştır:  “Yirmi dört yaşında  iken  bir gece 

rüyasında  kendisine  yeryüzüne  gelmiş  geçmiş  hiçbir  padişaha,  Allah’ın  bu  kadar  sevgisini 

gösterdiği  görülmemiştir”  denilmiştir.  O  zamanlar  da  onun  Kâdiriyye  tarikâtına  katıldığı 

dönemlerdir.  Molla  Şah’ı  kendisine  Allah  tarafından  verilmiş  bir  hediye  olarak  görmüş  ve 

döneminin en büyük mutasavvıflarından olduğunu düşünmüştür

.

22

 

Dârâ  Şükûh,  kitabı  yazmaya  karar  verdiğinde  kitabının  tasavvuf  konularında  çalışma 

yapan  bir  öğrencinin  ihtiyaç  duyacağı  her  bilgiye  cevap  verebilecek  nitelikte  olmasını 

istemiştir.  Bu  nedenle  kitabı  oldukça  kapsamlı  tutmuş,  Keşfu’l-Mahcup,  Mecmau’l-Buldan, 

Tarih-i  Yâfi,  Sahih  Müslim,  Meşkûte,  Bahru’l-Hakâyık,  Tefsir-i  Selimî,  Tefsir-i  Ârayeş, 

Tefsir-i Keşmirî, Fazlu’l-Hitâb, Tekmele, Tefsir-i Hüseynî ve diğer eserlere geniş olarak yer 

verilmiştir

.

23

 

Ayrıca Dârâ Şükûh’un Miyan Mir ve Molla Şah ile irtibatları da konu edilmiştir. Dârâ, 

hocası  Miyan  Mir’in  yanına  mülâkat  için  ilk  defa  babasıyla  birlikte  1633’te  gitmiştir.  Daha 

sonra  aralarında  hoca  öğrenci  münasebetiyle  dostane  bir  muhabbet  gelişmiştir.  Onun 

                                                             

22

 Alevi Azra Muâsır-ı Cihangirî Hace Kamgar Hüseyin. Haves Publişeng. Aligarh. 1978, s.35. 

23

 Alevi Azra Muâsır-ı Cihangirî Hace Kamgar Hüseyin. Haves Publişeng. Aligarh. 1978, s.37. 

---

Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi                           

                        Academıc Journal of History and Idea Cilt:IV 

CiltIV/Sayı:XIII /Aralık /MMXVII                        ISSN:2148-2292.            Volume:IV /Number:XII /December/MMXVII 

                                                             АКАДЕМИЧЕСКАЯ ИСТОРИЯ И МЫСЛЬ 

                                                Karagözoğlu /atdd / 0000-0001-7867-4724 

 

                                                                                                 Makale Başv. Tarihi:08/09/2017  

                                                                                                      Makale Y. Kabul Tarihi:20/12/2017                                                                                            

 

 

109 

 

hocalarından  şehzade  sıfatının  yanı  sıra  tasavvuf  konusundaki  bilgisinden  dolayı  övgü  dolu 

sözler duyması onu eserlerini yazmada teşvik etmiştir

.

24

 

c. RİSÂLE-İ HÂK NÛMA (1651-1653) 

Dârâ  Şükûh’un  üçüncü  eseri  olan  Risâle-i  Hâk  Nûma  h.k.1646’da  tamamlanmıştır. 

Eser,  otuz  sayfadan  oluşmaktadır.  Eserde  ruhun  çeşitli  manevî  makamları  ve  bir  tarîkâtta 

mertebeyi  yükseltebilmek  için  yapılması  gereken  davranışlar  konu  edilmiştir.  Eserin 

önsözünde “Her kim olgunluk makâmına nail olmazsa O’nu tam tanımış olmaz”  ifadesi  yer 

almaktadır. Eserin giriş kısmında ise, tefekkür ehlî kişinin görüşleri, alması gereken tedbirleri, 

kemâle ermek için gittiği yolda karşılaşabileceği engelleri nasıl aşacağı, amelinin nasıl olması 

gerektiği  konularında  yol  gösterici  niteliği  taşımakta  olduğu  bilgisi  verilmiştir.  İslam’daki 

gizli  ezoterik  görüşlerin  ilk  işaretlerinin  verildiği  eserlerden  biri  olarak  Risâle-i  Hâk  Nûma 

akıllara  gelebilir.  Altı  bölümden  oluşan  Risâle-i  Hâk  Nûma  1881’de  Lukcnow’da 

basılmıştır.

25

 

Eserin bölümleri şu şekildedir; 

1- Âlem-i Nasût’un açıklaması  

2- Âlem-i Melekût’un açıklaması 

3- Âlem-i Ceberrût’un açıklaması 

4- Âlem-i Lahût’un açıklaması 

5-6. bölümlerinde Hüviyyet’in açıklaması yapılmıştır. 

d. TARİKÂTÜ’L- HAKİKÂT 

                                                             

24

 Rent, Sing, Risale-i Tariqatu’l-Haqiqat: Dara Shukoh, Gujaranwala, 1895, s.47. 

25

  Zalli,  Menuçehr  İştiyak  Ahmed  -Münşaat-ı  Nemekin:  Nameha  ve  İsnad-ı  Berguzide,  Publisher  Zayend 

Desterbeyuter,Yeni Delhi, 2007 s. 38. 

---