Akif Aşırlı
Yüklə 3,25 Mb. Pdf görüntüsü
|
42
Ömürlərində müharibə görməyən əhali ciddi və diliaranə (ürəkli) bir surətdə bağların kənarında səngərlər tərtib verib axır nəfəslərinə qədər səngərdən çıxmadıqlarına qət edərlər. Bu vaxt avqust ayının 5-i olub sübh saat 11 radələri idi. Cavanlar yek digərini mütaaqib (biri-birinin ardınca) səngərlərdə boş əllər ilə belə yüyürüşür idilər. İxtiyarlar isə onların ardınca yemək və ləvazimat daşıyırdılar. Düşmənlər tərəfindən qətl-qarətə hazırlaşan əhali miyanında birdən-birə bu şadlıq və bir-birinə müjdə verilmək şayiələri eşidildi. Düşmənin böylə bir gurultulu və faciənə bir təərüzləri (hücumları) qarşısında bir ilham səmayi misalında gələn həmin müjdə Abşeron cəzirəsini dolaşan ümum Bakı ətrafı müsəlmanlarının həyat və səadətlərindən ibarət idi. Nəhayət, müjdə qoldan feilə (sözdən əmələ) gəldikdə türk ordusunun bir saatdan sonra Maştağa qəzasına vürudi söylənildi. Bir saat sonra bədbəxtlik və həlakətə (ölümə) hazırlaşan müsəlmanlar böylə bir xəbəri eşitdikdə qəriyənin qərb- şimal tərəfinə ənasən (kişili-qadınlı) zükurən kənardan baxanları bir heyrətə salıyordular. Ordunun virudindən qabaq guya ordunun ətəşdə (susuz) olduğunu bunlara söyləmiş idilər. Övrət uşaq əllərində qablarda su ilə dolu bu vaxta qədər İslam ordusunun nə rəngdə olduğunu belə görməyən əhali fövqəladə bir aramsızlıq ilə gözləyirdilər. Nəhayət, qəhrəman türk ordusunun pişdarlarından olaraq bir neçə nəfər nümayan (göründükdə) müntəzir əhali miyanidən (əhali arasından) gurultulu bir ağlaşma sədası arasında övrət, uşaqların belə həzin sədaları eşidilirdi. Pişdar dəstədən rəşid və qəhrəman Nuru Paşa ordusunun 38-ci alayının vurudu aşkar oldu. Bu vəqt saat 6 radələri idi. Müzəffər ordu Qəryə kənarına yetişdikdə bila istirahət müharibə əməliyyatının icrasına başlayıb diliranə bir surətdə bərabərləri ilə gətirdikləri topları lazımi yerinə mərkəz edib dərhal fövqəladə bir nümayiş yaparlar. Arası kəsilməksizin atılan düşmən toplarının cavabına iki dəfə atılan türk topu düşməni sükutə belə məcbur edər. İki gündən biri şiddətli surətdə hücum yapan düşmənlərə kəndi varlıqlarını sübut etmək üçün mübarizə səngərlərin əvvəlcə kəndi öhdələrinə alıb yerli əhalini isə əksərən azad edərlər. Deməli, bu gündən etibarən işlər rəsmiyyət kəsb edib Maştağa qəzası bir meydan hərb şəklin alar. İki-üç gün müddətində hərbi telefonlar yapılıb ümumsəngərlərdən Maştağa qərargahına, oradan isə baş Gözdək qərargahına xətt tərtib verilib. Lazımi hərbi sual cavablara şuru (başlamaq) edildi. Minbaşı Hüseyn bəy təht komandasında olan 38-ci alay diliranə bir surətdə düşməni müdafiə etmələrindən bir an belə qafil olmayordular. Qəza qaiməqamlığına və hərb gedişinin nəzarətinə isə baş qərargah tərəfindən Məhəmməd Tofiq bəy təyin edilir. Məhəmməd Tofiq bəy isə bir qəyur 43
müharibəşünas zat olub hərb əməliyyatı icrasında birinci dərəcədə təcrübədidə olduğunu kəndi hərəkət və səhətindən aşkarə bir surətdə müşahidə etmək olar idi. Qayməqam Məhəmməd Tofiq bəy varid olduqda qəzanın hər bir daxili əmin və asayişini öhdəsinə alıb başqa işğal edilən qəriyələrin də belə əmin və asayişinə müdaxilə etməyini də öhdəsinə alandan sonra əxzi-əsgər təşkilinə məmur olar. Məmur olduğu vəzifəyi isə yerli müsəlmanların təşviqatı sayəsində müvəffəqiyyət ilə ifa edib birinci əsgər təşkilatı on doqquz-iyirmi altı sənələri miyanında olub, beş-on günün ərzində şukuhku (əzəmətli) bir islam ordusu təşkilinə müvəffəq olar. Təşkil olunmuş ordu isə bir neçə gün hərbi məşq
aldıqda qərargah fərman mövcubincə (fərmana əsasən) Bakı şəhərinin hücumu yavuqlaşması münasibətilə Maştağa
qəzasına qəhrəman Nuru
Paşa ordusunun müqtədir komandalarından Səlim paşa təşrif fərma olub təcili surətdə hazırlanmış İslam Ordusunu kəndi öhdəsinə alıb, hücum əməliyyatının icrası üçün xəttə-hərbə sövq edər. Birinci dəfə Bakı şəhərinə hücum avqust ayının 9-da (Fatmayi, Digah) mövqelərinə olub, oradan neft mədənləri dairələrinə olmuşdur. Və birinci hücum nəticələrindən olaraq (Binəqədi), (Balaxanı) və (Fərmanı) neft mədənləri qəhrəman ordu tərəfindən işğal edilmişdir. İki gün belə aram şiddətli hücum əsnasında işğal edilən mövqelərdən ancaq gələcək hücum təmin etmək üçün əlverişli olan (Fərmanı) ucalığına bir neçə uzaq çaplı toplardan rəgəz edilib geri çəkilən düşməni şəhər karma kibi hədə altına alar. Daha bu tərəfdə hücumun qabağı alınıb şəhərin qərb-şimal tərəflərindən hücum başlanar. Oradan diliranə bir surətdə hücum yapıb səbil-nurur (keçilməz) olan dağlar, təpələr, dərələr vasitələri ilə üç gün bila aram qızğın müharibədən sonra düşməni şəhər qapısı mənziləsində olan (Volçivarota) deyilən bir mühüm səngərdən çıxarıb şəhərin qərb-cənub tərəfində vaqe qəbirstanlıq tərəfə çəkilməyə məcbur edir. Burada isə hərbi telefon əməliyyatının layiqincə ifayi vəzifə etməməsindən naşi sol tərəf qol ordu yerişirtdən təxir edib igid və qəhrəman əsgərlərdən bir neçə nəfər şəhid buraxıb hücum əməliyyatı saxlanılır. Yüklə 3,25 Mb. Dostları ilə paylaş:
|