Aktlar toplusu
Yüklə 3,38 Mb. Pdf görüntüsü
|
19) Milli azlıqlara tmıısub şoxslnriıı çoxluq təşkil eldiyi bölgolorda vo yerlarda, islak olduğu halda dövlat bela şaxslara aid bütün məhkəmə araşdırmalarını azlıqların dilinda aparmaq imkanlarını nazardan keçirməlidir. Azadlıqdan mahnım etma 20) Pcnitensiar müəssisənin rəhbəri va hamin müəssisənin işçiləri dustaqların böyük əksəriyyətinin dilində və ya dillərində, yaxud da sonuncuların əksəriyyətinin başa düşdüyü dilda danışmağı bacarmalıdırlar. İşçi götürmə vo təlim proqramı bıı məqsədə nail olmağa istiqamətləndirilməlidir. Lazımi yerlərdə tərcüməçinin xidmətindən istifadə olunur. 21) Milli azlıqlara mənsub saxlanılmış şəxsin başqa məhbuslarla və digər şəxslərlə münasibətdə seçiminə uyğun dildan istilada elmək hiiquqıı vardır. Mümkün olan yerdə dövlət məhbuslara qanunla nəzərdə tutulmuş məhdudiyyət çərçivəsində həm şifahi, həm də şəxsi yazışmada öz dilində ünsiyyət qurmağa imkan verən tədbirləri görür. Bununla əlaqədar saxlanılmış va ya həbs edilmiş şəxs adatən onların yaşayış yerinin yaxınlığındakı saxlanılma va ya həbs yerində saxlanılmalıdır. Milli azlıqların dil hüquqları üzrə Oslo tövsiyyalərinə izahcdici qeydlər. Ümumi giriş İnsan hüquqlarının L'munı Bəyannaməsinin 1-ci maddəsində bütün insanların anadangəlmə ləyaqətindən insan hüquqları üzrə bütün standartların əsasında duran fundamental anlayış kimi danışılır. Bəyannamənin 1-ci maddəsində deyilir: "Öz ləyaqət və hüquqları ilə bütün insanlar azad və bərabər doğulurlar...". Bu maddənin əhəmiyyətini qiymətləndirməmək olmaz. Bu yalnız ümumiyyətlə birbaşa insan hüquqlarına aid deyil, həm də milli azlıqlara mənsub şəxslərin dil hüquqlarının ən əsaslarından birini ifadə edir. Ləyaqət və hüquq bərabərliyi fərdin insan identlikliyinə hörməti ifadə edir. İnsan identikliyinin əsas komponentlərindən biri dildir. Buna görə də insan ləyaqətinə hörmət insan indentikliyinə, deməli həm də onun dilinə hörmətlə sıx bağlıdır. Mülki və siyasi hüquqlar haqqında Beynəlxalq Paktın bu kontekstdə mühüm əhəmiyyəti vardır. Paktın 2-ci maddəsi dövlətdən ərazisindəki bütün şəxslərin insan hüquqlarının "dilə münasibətdə... fərqləndirmədən" təmin vo hörmət olunmasını tələb edir. Paktın 19-cu maddəsi Paktda ifadəsini tapdığı kimi, öz fikrini azad bildirməyə zəmanət verir, dövlət sərhaddindən asılı olmayaraq nəinki hər cür informasiya və ideya almaq və yazmaq hüququna, eyni zamanda bütün bunları öz seçiminə uyğun vasitənin vo ya dilin kömiəkliyi ilə eləməyə zəmanət verir. İnformasiya almaq və yaymaq eyni zamanda insanların birgə hərəkət etdiyini göstərir Bu kontekstdə Paktııı dinc yığıncaq və assosiasiya azadlığına zəmanət verən 21-ci və 22-ci maddələri yerinə düşəndir. İnsan hüquqlarının və əsas azadlıqlarının müdafiəsi haqqında Avropa Konvensiyasının 10-cu maddəsində bəyan edilmiş fikir azadlığı Avropada bu Konvensiyanın 14-cü maddəsinə əsasən "dil... kimi əsaslara görə hər cür diskriminasiyadan uzaq şəkildə təmin edilməlidir". Həm insan hüquqlarının Ümum Bəyannaməsinə, ham də insan hüquqlarının və əsas azadlıqlarının müdafiəsi haqqında Avropa Konvensiyana dəqiq istinadla Avropa Şurasının qəbul etdiyi fikri ifadə və informasiya azadlığı haqqında Bəyannamədə təsdiq olunur ki, fikri ifadə və informasiya azadlığı hər bir insanın ictimai, iqtisadi, mədəni və siyasi inkişafı iiçün zəruridir və sosial, mədəni qrupların, millətlərin və beynəlxalq birliyin hormonik imkanları üçün şəraiti ifadə edir". Bununla 68 əlaqədar insan hüquqlarının və əsas azadlıqlarının müdafiəsi haqqında Avropa Konvensiyasının 11-ci maddəsində zəmanət verilmiş dinc yığıncaq və assosiasiya azadlığı əhəmiyyətlidir. ATƏT kontekstində fikri ifadə, yığıncaq və assosiasiya azadlığı kimi fundamental ideyalar ATƏM-in insan ölçüsü üzrə Kopenlıagcn Müşavirəsi Konfransının Sənədlərinin 9.1-9.3 bəndlərində sadalanıbdır. Yeni Avropanın Paris Xartiyasında ATƏT-in iştirakçı ölkələrinin dövlət və hökumət başçıları təsdiq edirlər ki, hər bir insanın diskriminasiyaya məruz qalmadan "fikri azadlığı, assosiasiya və dinc yığıncaq azadlığı hüququ vardır". Mülki və siyasi hüquqlar haqqında Beynəlxalq Paktın 27-ci maddəsi milli azlıqların dil hüquqlarına birbaşa dəxli olan başqa əsas maddədir. Bu maddə təsdiq edir ki, "milli azlıqlara mənsub şəxslərə həmin qrupun başqa üzvləri ilə birlikdə... doğma dildən istifadə etmək hüququna rədd cavabı verilməməlidir". Milli, yaxud etnik, dini azlıqlara və dil azlıqlarına mənsub şəxslərin hüquqları üzrə ВМТГ-nin Bəyannaməsinin 2(l)-ci maddəsidə də milli azlıqlara mənsub şəxslərin "şəxsi həyatda və ictimai yerlərdə öz dilindən azad və maneəsiz və diskriminasiyaya məruz qalmadan istifadə elmək” hüququnu beləcə bəyan edir. Milli azlıqların müdafiəsi üzrə Avropa Şurasının Çərçivə Konvensiyasının 10(1 )-cu maddəsi qeyd edir ki, dövlətlər milli azlıqlara mənsub şəxslərin "öz azlıqlarının dilindən şəxsi həyatda və ictimai yerlərdə azad və maneəsiz istifadə etmək" hüququnu tanıyacaqlar. Doğrudur, alətlər azlıqların dilindən şəxsi həyalda və ictimai yerlərdə istifadəyə istinad edirlər, amma hamin alətlər "şəxsi" sferaya münasibətdə "ictimai" sferanın dəqiq sərhədlərini müəyyənləşdirmirlər. Əslində bu sferalar kəsişə bilərlər. Məsələn, təklikdə və ya başqaları ilə birlikdə hərəkət edən şəxslər özlərinin şəxsi informasiya vasitələrini və ya məktəblərini yaratmağa çalışırlar. Şəxsi təşəbbüsün qanuni ictimai marağın predmeti ola bilməsi mümkündür. Belə maraq hansısa ictimai tənzimləmənin yaranmasına səbəb ola bilər. Milli azlıqlara mənsub şəxslərin azlıqların dilindən "şəxsi həyatda və ictimai yerlərdə" istifadəsini təhsilə münasibətdən kənarda nəzərdən keçirmək olmaz. Təhsil məsələləri milli azlıqların dillərinə aid dərəcədə milli azlıqların təhsil hüquqları üzrə Haaqa lövsiyyələrində təfsilatı ilə nəzərdən keçirilir. Bu tövsiyyələr ATƏT-in milli azlıqlarla iş üzrə Ali Komissarının xahişi ilə Elniklərarası Münasibətlər Fondunun həm beynəlxalq insan hüquqları sferası, həm də təhsil sferası üzrə beynəlxalq səviyyəli ekspertləri ilə əməkdaşlıq etməklə işlənib hazırlanmışdır. Haaqa tövsiyyələri milli azlıqlara mənsub şəxslərin hüquqlarına, milli azlıqlara mənsub insanların identikliyinin dəstəklənməsi və inkişafı kimi həyati əhəmiyyət kəsb edən səhalərə aid beynəlxalq alətlərin daha aydın dərkini asanlaşdırmaq üçün hazırlanmışdı. İnsan hüquqları üzrə beynəlxalq alətlər bəyan edir ki. insan hüquqları ümumidir və ondan eyni dərəcədə va ayrı-seçkiliyə yol verilmədən istifadə olunmalıdır. Amma insan hüquqlarının əksəriyyəti mütləq deyil. Alətlər dövlətin müəyyən hüquqların məhdudlaşdırılmasına haqq qazandıran məhdudlaşdırılmış situasiyalar dəstini görə bilir. İnsan hüquqları üzrə beynəlxalq qanunvericiliyin mümkün məhdudlaşdırmaları həyal üçün təhlükəli fövqalədə vəziyyətlərdə va ya başqalarının hüquq və azadlıqları üçün yaranan vəziyyətlərdə, yaxud da demokratik cəmiyyətdə ictimai əxlaqa, ictimai sağlamlağa. milli təhlükəsizliyə və ictimai təhlükə törədən vəziyyətlərdə yarana 69
Yüklə 3,38 Mb. Dostları ilə paylaş:
|