Aktlar toplusu
Yüklə 3,38 Mb. Pdf görüntüsü
|
dəstəkləmək vs inkişaf etdirmək üçün adətən həyati əhəmiyyət kəsb edən qeyri- hökumət təşkilatlan, assosiasiyalar və idarələr az əhəmiyyət oynamır. Ona ümumilikdə faydalı iş kimi və dövlətdə demokratik dəyərlərin və vətəndaş cəmiyyətinin inkişafına yardım göstərən kimi baxılır. Mülki və siyasi hüquqlar haqqında Beynəlxalq Paktın 21 və 22-ci maddələri şəxslərin dinc yığıncaqlar və assosiasiyalar azadlığı hüququna təminat verir. Şəxsin qrupunun digər üzvləri ilə "birlikdə" hərəkət etmək hüququ - öz şəxsi qeyri-hökumət təşkilatlarını, assosiasiyalarını və idarələrini yaratmaq yə idarə etmək hüququ və ibadət etmək hüququ açıq və demokratik cəmiyyətin fərqli əlamətlərindən biridir. Həmin Paktın 27-ci maddəsi təsdiq edir ki, "...azlıqlara mənsub şəxslərin həmin qrupun başqa üzvləri ilə birlikdə... doğma dildən istifadə hüququna rədd cavabı verilməməlidir". Buna görə də bir qayda olaraq, dövlət hakimiyyəti "birgə hərəkət edən" belə qrupların daxili işlərinə qarışmamalıdır və beynəlxalq hüququn imkan verdiyindən başqa onlara heç bir məhdudiyyət qoymamalıdır. Milli azlıqları müdafiə haqqında Çərçivə Konvensiyasının 17(2)-ci maddəsi dövlətdən tələb edir ki, "milli azlıqlara mənsub şəxslərin hüquqlarını gerçəkləşdirməyə, milli və beynəlxalq səviyyədə qeyri- hökumət təşkilatlarının fəaliyyətində iştirak etməsinə mane olmasın". Mülki və siyasi hüquqlar haqqında Beynəlxalq Paktın 2(l)-ci maddəsi müəyyənləşdirir ki, hər bir dövlət "onun ərazisində olan və qanunları ilə yaşayan bütün şəxslərə ...dilə münasibətdə heç bir fərq qoymadan və bu Paktda etiraf olunan hüquqlar verməyi öhdəsinə götürür". Bu standarta uyğun olaraq, dövlət dilə görə qeyri-hökumət təşkilatına qarşı diskriminasiyaya yol verə və onlara lazımsız dil məhdudiyyətləri qoya bilməz. Amma bununla belə, dövlət hakimiyyəti belə təşkilatlardan, assosiasiyalardan və institutlardan dövlət orqanları ilə qarşılıqlı əlaqə tələb edən şəraitdə rəsmi dövlət dilindən (dillərindən) istifadə də daxil olmaqla qanuni ictimai maraq əsasında ölkə qanunvericiliyinin tələblərinə tabeçilik tələb edə bilər. Resurslara gəlincə, Kopenhagen Sənədinin 32.2 bəndində deyilir ki, milli azlıqlara mənsub şəxslərin "könüllü maliyyə və başqa ödəmələr, eyni zamanda milli qanunvericiliyə uyğun şəkildə dövlət dəstəyi axtara bilən şəxsi təhsil, mədəni və dini idarələrini, təşkilatlarını, yaxud da assosiasiyalarını yaratmaq və dəstəkiəmək hüququ vardır". Deməli, dövlət bu təşkilatlara həm dövlət büdcəsindən, həm də beynəlxalq açıq mənbələrdən və şəxsi sektordan maliyyə vəsaiti axtarmağa mane olmamalıdır. Qeyri-hökumət, o cümlədən sosial, mədəni və idman sahələrindəki təşkilatların dövlət maliyyələşdirilməsinə gəlincə, bərabərlik və diskriminasiyaya yol verməmək prinsipi tələb edir ki, dövlət hakimiyyəti onların sərhədləri daxilində yaşayan milli azlıqların dillərindəki belə fəaliyyətlərə uyğun maliyyə payı ayırsın. Bununla əlaqədar mülki və siyasi hüquqlar haqqında Beynəlxalq Paktın 2(l)-ci maddəsi yalnız fərdə münasibətdə dilə əsaslanmış fərqin olmadığını qeyd etmir, eyni zamanda 2(2)-ci maddədə göstərilir ki, dövlət "... Paktda etiraf olunan hüquqların gerçəkləşdirilməsi üçün zəruri ola biləcək qanunvericilik və digər tədbirlərin görülməsi üçün zəruri tədbirlər görəcəyini öhdəsinə götürür. Bundan başqa, irqi diskriminasiyanın ləğvi haqqında Beynəlxalq Konvensiyanın 2(2)-ci maddəsi (bu maddə irqi, dəri rəngi, nəsil, milli və ya etnik mənşə əlamətlərinə əsaslanan istənilən fərqi, istisnanı, məhdudiyyəti və üstün tutmanı ləğv etməyə yönəlibdir) göstərir ki, iştirakçı dövlətlər şərait 72 tələb edəndə bəzi irqi qrupların və onlara mənsub şəxslərin lazımi inkişafına və müdafiəsinə təminat məqsədi ilə sosial, iqtisadi, mədəni və s. sahələrdə xüsusi və konkret tədbirlər qəbul elməlidirlər ki, onlara insan hüquqları və əsas azadlıqlarından tam və bərabər istifadəyə təminat versinlər". Dil yuxanda göstərilən Konvensiyada müdafiə olunan etnikliyin müəyyənləşdirici meyarı olduğundan azlıqların dilində danışan qrupların da belə "xüsusi və konkret tədbirlərdən" istifadə etmək hüququ vardır. Kopenhagen Sənədinin 31-ci bəndi Avropa səviyyəsində müəyyənləşdirir ki. "dövlət lazım olan yerdə milli azlıqlara mənsub şəxslərə insan hüquqları və əsas azadlıqlarının tətbiqində başqa vətəndaşlarla tam bərabərlik təmin etmək üçün xüsusi tədbirlər görəcəkdir". Milli azlıqların müdafiəsi haqqında Çərçivə Konvensiyasının 4-cü maddəsi iştirakçı dövlətlərin boynuna öhdəlik qoyur ki. "iqtisadi, sosial, siyasi və mədəni həyatın bütün sahələrində miili azlıqlara mənsub şəxslərlə əhalinin əsas qrupuna mənsub şəxslər arasında tam və həqiqi bərabərliyi təşviq etmək üçün zəruri halda, lazımlı tədbirlər görsünlər": həmin maddənin 3-cü bəndi daha sonra dəqiqləşdirir ki, "2-ci bəndə uyğun şəkildə qəbul olunmuş tədbirlər diskriminasiya aktı kimi nəzərdən keçirilmir". Bundan başqa, bölgə dilləri və azlıqların dilləri üzrə Avropa Xartiyasının 7(2)-ci maddəsi müəyyənləşdirir ki, "bu dilləri işlədənlərlə yerdə qalan əhali arasında bərabərliyi gerçəkləşdirməyə yönəlmiş və ya onların xüsusi vəziyyətini nəzərə alan və bölgə dillərinin və azlıqlarının dillərinin rifahı naminə qəbul edilmiş xüsusi tədbirlər daha geniş yayılmış dillərdən istifadə edənlərə qarşı diskriminasiya aktı kimi nəzərdən keçirilmir". Bununla əlaqədar dövlət hakimiyyəti milli azlıqlara mənsub şəxslərin fəaliyyətini, həm də sosial, mədəni və idman sahələrində fəaliyyətini dəstəkləmək üçün dövlət büdcəsindən ədələtli pay resursu ayırmaladır. Belə dəstək maddi yardım, dövlət müavinəti və vergi güzəştləri şəkilində ola bilər. İnformasiya vasitələri 8)
Fikir demək və ifadə etmək hüququna təminat verən mülki və siyasi hüquqlar haqqında Beynəlxalq Paktın 19-cu maddəsi demokratik cəmiyyətlərdə informasiya vasitələrinin yeri və rolu haqqında fundamental çıxış nöqtəsidir. Bununla belə, 19(l)-cu maddədə göstərilir ki. "hər bir insanın maneəsiz öz fikrində qalmaq hüququ vardır". 19(2)-cu maddə daha sonra hər bir şəxsin "dövlət sərhədlərindən asılı olmayaraq, şifahi, yazılı, yaxud mətbuat və ya bədii ifadə ilə, seçiminə uyğun digər vasitələrlə hər cür informasiya və ideya axtarmaq, almaq və yazmaq" azadlığına təminat verir. İnsan hüquqlarının və əsas azadlıqlarının müdafiəsi haqqında Avropa Konvensiyasının 10-cu maddəsi ifadə azadlığına da beləcə təminat verir. Avropa Şurasının iştirakçı dövlətləri ifadə və informasiya azadlığı haqqında Bəyannamənin 1-ci maddəsində "demokratik, plüralist cəmiyyətin əsas elementi kimi ifadə və informasiya azadlığına qəli bağlılıqlarını" təkrarladılar. Bu əsasda dövlətlər həmin alətdə bəyan eldilər ki. "informasiya və kütləvi informasiya vasitələri sahəsində onlar nail olmağa cəhd göstərirlər... Müxtəlif ideya və fikirləri əks etdirməyə imkan verən müxtəlif geniş, müstəqil və avtonom informasiya vasitələrinin mövcudluğuna". Milli azlıqların müdafiəsi haqqında Çərçivə Konvensiyasının 9(l)-cu maddəsi açıq göstərir ki, milli azlıqlara mənsub şəxslərin "açıq hakimiyyətin müdaxiləsindən və sərhədlərdən asılı olmayaraq hansısa fikri müdafiə etmək, azlıqların dilində informasiya və ya ideya olmaq və mübadilə aparmaq hüququ 73
Yüklə 3,38 Mb. Dostları ilə paylaş:
|