Aktlar toplusu
Yüklə 3,38 Mb. Pdf görüntüsü
|
informasiya azadlığı haqqında Bəyannamənin III (s) maddəsində qərara alırlar ki, "informasiyanın sərbəst axınını təşviq etsinlər. Bununla da beynəlxalq anlaşmaya, inam və ənənələri yaxşı bilməyə, fikirlər müxtəlifliyinə hörmətə və mədəniyyətlərin qarşılıqlı zənginləşməsinə töhfə versinlər". Sərhədləri keçən informasiya vasitələri arasındakı əlaqələrə gəlincə dövlət öz siyasətini bu maddənin ruhuna uyğunlaşdırmalıdır. İqtisadi həyat 12)
Beynəlxalq alətlərdə milli azlıqlara mənsub şəxslərin iqtisadi fəaliyyət sahəsində hüquqlarına aid istinadlar azdır. Amma beynəlxalq alətlərdə milli azlıqlara mənsub şəxslərin öz dilindən ictimai yerlərdə və şəxsi həyatda azad, diskriminasiyaya məruz qalmadan, şifahi, yazılı, fərdi və başqa insanlarla birlikdə istifadə etmək hüququna istinadlar vardır. Milli və siyasi hüquqlar haqqında Beynəlxalq Paktın 19(2)-cu maddəsi və insan hüquqlarının və əsas azadlıqlarının müdafiəsi haqqında Avropa Konvensiyasının 10(2)-cu maddəsi yalnız başqaları tərəfindən verilə biləcək (daha doğrusu kommunikasiyanın məzmununa) ideya və mülahizələrə münasibətdə deyil, həm də kommunikasiya vasitəsi kimi dilə münasibətdə ifadə azadlığına təminat verir. Bərabərlik və diskriminasiyanın yoxluğuna müvafiqliyi ilə bu hüquq milli azlıqlara mənsub şəxslərin öz seçiminə uyğun dildə özünün müəssisəsini yaratmaq və işlətmək hüququnu ifadə edir. Fərdi sahibkarların öz müştəriləri ilə səmərəli ünsiyyət qurmaq və öz təşəbbüslərini namusla həyata keçirmək bacarığının əhəmiyyəti baxımından onların sərbəst dil seçimində lazımsız məhdudiyyətlər olmamalıdır. Çərçivə Konvensiyasının 1 l(20)-ci maddəsi müəyyənləşdirir ki "milli azlıqlara mənsub istənilən şəxsin ictimai yerlərdə öz azlığının dilində şəxsi xarakterli lövhə, yazılar və başqa informasiyalar yerləşdirmək hüququ vardır". Çərçivə Konvensiyasındakı "şəxsi xarakterli ifadəsi rəsmi olmayanların hamısına aiddir. Deməli, dövlət fərdi sahibkarlığın aparılması üçün dil seçiminə heç bir məhdudiyyət qoya bilməz. Yuxarıda deyilənlərə baxmayaraq, dövlət rəsmi dövlət dilinin və ya dillərinin başqa şəxslərin hüquqları ilə bağlı, yaxud da dövlət orqanları ilə mübadilə və kommunikasiya tələb edən iqtisadi fəaliyyət sektorlarında tətbiqini tələb edə bilər. Bu, mülki və siyasi hüquqlar haqqında Beynəlxalq Paktın 19(3)-cü maddəsində və insan hüquqları və əsas azadlıqlarının müdafiəsi haqqında Avropa Konvensiyasının 10(2) maddəsində müəyyənləşdirilən fikir azadlığına icazə verilmiş məhdudiyyətdən irəli gəlir. Yuxarıda xatırlanan maddələrdə ifadəsini tapmış ayrı-ayrı icazə verilmiş məhdudiyyətlər kommunikasiyanın məzmununa məhdudiyyət kimi özünü doğrulda bilsə də. kommunikasiya vasitəsi kimi dildən istifadəyə məhdudiyyət şəkilində onlar özlərini heç vaxt doğrulda bilməzlər. Amma başqalarının hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi və dövlət idarəetmə orqanlarının məhdud tələbləri rəsmi dövlət dilindən və ya dillərindən əlavə istifadə üçün xüsusi təminatı doğrulda bilər. Bu, şəraitdən asılı olaraq, iş yerində sağlamlığın və təhlükəsizliyin qorunması, istehlakçıların müdafiəsi, əmək münasibətləri, vergi, maliyyə hesabatı, dövlət tibbi sığorta və işsizlik halları üçün və nəqliyyat üçün sığorta kimi sektorlara tətbiq edilə bilər. Qanuni ictimai maraq əsasında dövlət həm də istənilən dildən istifadəyə əlavə kimi rəsmi dil və ya dövlət dillərinin milli azlıqların müdafiəsi haqqında Çərçivə Konvensiyasına izahcdici qeydlərin 60-cı bəndində dəqiq göstərildiyi kimi, müəssisələrin vətəndaşlar üçün lövhələrin və yazıların yerləşdirilməsi kimi fəaliyyət sahəsinə 76 tətbiqini tələb edə bilər. Bütövlükdə dövlət dildən istifadəni heç vaxt qadağan edə bilməz, amma o, qanuni ictimai maraq əsasında rəsmi dildən və ya dövlət dillərindən əlavə istifadəni tələb edə bilər. Qanuni ictimai marağın məntiqinə görə, dövlət tərəfindən dildən istifadə üçün qeyd edilən istənilən tələb uyğun ictimai marağa proporsional olmalıdır. İstənilən tələbin
proporsionallığı tələb
zəruri olan
meyarla müəyyənləşdirilməlidir. Məsələn, iş yerində sağlamlığın və təhlükəsizliyin təminatına ictimai maraqdan çıxış edən dövlət özəl müəssisələrdən tələb edə bilər ki, müəssisənin seçdiyi dilə (dillərə) əlavə olaraq texniki təhlükəsizlik üzrə təlimatları rəsmi dildə və ya dövlət dillərində yazsınlar. Vergi sahəsində dövlət idarəetmənin aparılmasında dəqiqliyə əməl etmək marağı baxımından dövlət tələb edə bilər ki, inzibati blanklar rəsmi dildə və ya dövlət dillərində doldurulsun; dövlət hakimiyyəti tərəfindən audit vaxtı uyğun qeydlər həm də rəsmi dildə və ya dövlət dillərində mümkün olsun; axırıncı hal özəl müəssisədən bütün qeydləri rəsmi dildə və ya dillərdə aparmağı tələb etmir, bir şərtlə ki. mümkün tərcümənin məsuliyyəti özəl müəssisənin öhdəsinə düşsün. Bu, milli azlıqların hüquqlarının müdafiəsi haqqında Çərçivə Konvensiyasının 10(2)-cu maddəsində nəzərdə tutulan kimi, inzibati hakimiyyətlə münasibətlərdə milli azlıqlar mənsub şəxslərin öz dilindən (dillərindən) istifadə etmək sahəsindəki mümkün hüququna ziyan vurmur. İnzibati hakimiyyət və dövlət xidməti (13-14-15) ATƏT-in iştirakçı dövlətləri yalnız milli azlıqlara mənsub şəxslərin (dilləri də daxil edilməklə) identikliyini yox, həm də onların inkişafını və irəliləməsini dəstəkləyən dinamik mühit yaradılmasına imkan verən tədbirlər görmək öhdəliyi ilə bir-birlərinə bağlıdırlar. Bundan sonra həmin dövlətlər Kopenhagcn Sənədinin 35-ci bəndində göstərildiyi kimi, "milli azlıqlara mənsub şəxslərin dövlət işlərində səmərəli iştirakı hüququna" hörmət göstərməyi öhdələrinə götürüblər. Milli azlıqların müdafiəsi haqqında Çərçivə Konvensiyasının 10(2)-cu maddəsi dövlətlərdən dəqiq tələb edir ki, "azlıqların dilindən bu şəxslərlə inzibati hakimiyyət münasibətlərində istifadə etməyə imkan verən şəraitlə təmin etsinlər". Kopenhagcn Sənədinin 35-ci maddəsi "azlıqların xüsusi tarixi və ərazi şəraitinə aid uyğun yerli və ya muxtar adminstrasiyanı bu dövlətlərin siyasəti ilə" uyğunlaşdırılaraq milli azlıqların dövlət işlərində öz dillərində iştirakına imkan verən yaradan mühit yaratmağın imkanına istinad edir. Çərçivə Konvensiyanın 15-ci maddəsi dövlətlərdən "milli azlıqlarlara mənsub şəxslərin mədəni, ictimai və iqtisadi həyatda, eyni zamanda dövlət işlərinin aparılmasında, xüsusən onların özləri ilə bağlı işlərin aparılmasında səmərəli iştirak etmələrinə zəruri şərait yaratmağı" tələb edir Bu maddə dövlət hakimiyyətinin boynuna milli azlıqlara mənsub şəxslərin yerli hakimiyyətlə öz dilində danışmağa, yaxud da öz dillərində mülki sertifikatlar və attestatlar almağa imkan verməyi öhdəlik qoyur. Bərabərlik və diskriminasiyaya yol verməmək prinsipinə uyğun olaraq, onlar iştirakın dinamik prosesini təsəvvür edirlər; bu dinamik prosesdə azlıqların dilləri yerli siyasi həyatda və ictimai xidmət də daxil olmaqla vətəndaşlarla dövlət hakimiyyəti arasında qarşılıqlı əlaqələrdə kommunikasiyanın tam vasitəsi ola bilər. İnzibati idarələrin və əhaliyə xidmət göstərən agentliklərin etnik nümayəndəliyi adətən cəmiyyətin pluralist, açıq və qeyri-diskrimanik xarakterini əks etdirir. Keçmiş diskriminasiyanın nəticələrinə və ya sistemin 77
Yüklə 3,38 Mb. Dostları ilə paylaş:
|