Ko’pyoklarni o’rganishni tyekislikdagi ko’pburchak tushunchasi bilan boglab olib borish
va ulardagi farklarni ko’rsatishni tushuntirish bilan ko’shib olib borish zarur. Masalan,
ko’pburchak – yopik sinik chizik bilan chyegaralangan tyekislikning nuktalaridan iborat kism
– tuplami bulsa, ko’pyok – ko’pburchaklardan tuzilgan yopik sirt bilan chyegaralangan fazo
nuktalar to’plami kism – to’plamidan iborat. Ko’pburchak - ikki o’lchovli bo’lsa, ko’pyok –
uch ulchovli obraz.
Kavariklikni o’rganishda xam kavarik ko’pburchak uning ixtiyoriy tomonini o’z ichiga
oluvchi to’gri chizikdan bir tomonda yotadi, kavarik ko’pyok esa uning ixtiyoriy yoki yotgan
tyekislikdan bir tomonda yotadi.
Ko’pyoklarga turlicha ta’riflar byeriladi. Masalan, prizma va piramidaga kuyidagicha ta’riflar
byerish mumkin. Prizma – kavarik ko’pyok bo’lib, uning ikki yoki mos tomonlari paralyel
bo’lgan tyengdosh ko’pburchaklardan, kolgan yoklari juft-jufti bilan paralyel to’gri chiziklar
buyicha kyesishuvchi parallyelogramlardan iborat, piramida esa bir yoki (asosi) ko’pburchak,
kolgan yoklari (yon yoklari) umumiy uchga ega bo’lgan uchburchaklardan iborat kavarik
ko’pyok. Shuningdyek, ko’pyoklarni yasalish nuktaiy nazardan xam ta’riflash mumkin.
O’kuvchilarga
ko’pyoklar turlari orasidagi o’zaro munosabatlarni kursatish gyeomyetrik
tushunchalarning kyelib chikish jarayonini ko’rsatish uchun imkon byeradi. Masalan, kub –
to’gri burchakli parallyelyepipyed – to’gri parallyelyepipyed – parallyelyepipyed – prizma -
ko’pyok – gyeomyetrik jism – nuktalar to’plami kyetma-kyetligini sxyema orkali ko’rsatib,
biri ikkinchisidan mantikiy kyelib chikishi bayon etiladi. Yoki to’gri prizma,
120
parallyelyepipyed va kublar orasida kanday o’zaro munosabat mavjudligini aniklashni
topshirish mumkin.
3.
