152
Ikki xil induksiya mavjud: to’liq bo’lmagan va to’liq.
To’liq bo’lmagan
induksiyada
berilgan vaziyatga taaluqli barcha xususiy hollar qarab chiqilmaydi.
Masalan, 5+2=2+5 tenglikdan a+v=v+a yoki arifmetik progressiya p-chi hadi
formulasini
keltirib chiqarish, bunda faraz keltirib chiqariladi,
isbot esa deduktiv
yo’l bilan amalga oshiriladi.
To’liq induksiya
berilgan vaziyatga taaluqli
barcha birlik va xususiy
xukmlarni qarashga asoslangan xulosa chiqarishga tayanadi. Masalan, birinchi 10
ta son orasidagi tub sonlar sonini aniqlash uchun barcha sonlarni qarab chiqish
mumkin. Ba’zida to’liq induksiya isbotlash uchun qo’l keladi, masalan,
ichki
chizilgan burchakni o’lchashda uchta xususiy hol qaralishi mumkin: burchakning
bir tomoni diametr, burchak ichida diametr, diametr burchakdan tashqarida.
Deduksiya
lotincha deduktio – keltirib chiqarish ma’nosini
anglatib,
tasdiqning bir shakli bo’lib, bitta umumiy hukmdan va bitta xususiy hukmdan
yangi unchalik umumiy bo’lmagan yoki xususiy hukm keltirib chiqariladi.
Umumiy hukm EKUB (6,7) =1. Yangi xususiy hukm: 6 va 7 o’zaro tub sonlar.
Deduktiv xulosalar uch xilda bo’ladi: a) umumiyroq qoidadan umumiyroq
bo’lmagan (yoki birlik) hukmga o’tish, masalan, yuqoridagi
misol bundan dalolat
beradi; b) umumiy qoidadan umumiy qoidaga o’tish (masalan, barcha juft sonlar 2
ga bo’linadi, barcha toq sonlar 2 ga bo’linmaydi, hyech qanday juft son bir vaqtda
toq son ham bo’lolmaydi); v) birlikdan xususiyga o’tish ( 2 soni-tub son, 2 –
natural son, ba’zi natural sonlar tub sonlardir).
Matematikada yana
Dostları ilə paylaş: 
