Andijon mashinasozlik instituti standartlashtirish asoslari

O`lchash asboblarining metrologik tavsiflari 
Har qanday o`lchash asbobini tanlashda eng avvalo uning metrologik 
tavsiflariga e’tibor berishimiz lozim bo`ladi. 
O`zgartirish funktsiyasi
- buni analogli o`lchash asboblarida shkala 
tenglamasidan ham bilishimiz mumkin. Tanlanayotgan asbobda o`zgartirish 
funktsiyasi chiziqli bo`lishi qaydnomalarni olishni osonlashtiradi, subyektiv 
xatoliklarni esa kamaytiradi. 
Sezgirligi.
Umuman sezgirlik - bu o`lchash vositasining tashqi signalga nisbatan 
ta’sirchanligi, sezuvchanligidir. Umumiy holda sezgirlik o`lchash vositasining chiqish 
signali orttirmasini, kirish signali orttirmasiga nisbatidan aniqlanadi: 
;
X
/
Y
X
/
Y
Lim
S
0
X








Bevosita ko`rsatuvchi asboblar uchun sezgirlik asbob qo`zg`aluvchan qismining 
og`ish burchagini o`lchanadigan kattalik bo`yicha birinchi hosilasi bo`lib, quyidagicha 
ifodalanadi: 
S = d

/dx, 
bu yerda 
d

- asbob qo`zg`aluvchan qismining og`ish burchagi. 
Sezgirlik ostonasi
- bu o`lchanadigan kattalikning shunday eng kichik. 
(boshlang`ich) qiymatiki, u o`lchash asbobining chiqish signalini sezilarli o`zgarishiga 
olib keladi. 
S = X
min
/X
nom
*100 %, 
bu yerda 
X
min
- o`lchanadigan kattalikning eng kichik (boshlang`ich) qiymatidir. 

---

163 
Asbob ko`rsatishining variatsiyasi
- o`lchanayotgan kattalikning biror 
qiymatini, o`lchash sharoitini o`zgartirmagan holda, takror o`lchaganda hosil 
bo`ladigan eng katta farqdir va u quyidagicha aniqlanadi: 


%,
100
*
/
max
''
0
'
0
x
A
A
A



 
bu yerda
 
A
O
`
,
 
A
0
"
- o`lchanayotgan kattalikning (na’munaviy asbob yordamida) 
takror o`lchashdagi qiymatlari. Variatsiya asosan qo`zg`aluvchan qismi tayanchga 
o`rnatilgan asboblarda ishqalanish hisobiga kelib chiqadi.