169
6- Bob STANDARTLASHTIRISHNING TEXNOLOGIK ASOSLARI
6.1. O`zaro almashuvchanlikning mohiyati bo`yicha asosiy tushunchalar
Detallar biri ikkinchisiga to`liq yoki qisman kirishgan (joylashgan) holda birikma
hosil qiladilar. Odatda mashinasozlikda detallar ikki yoki bir-nechtasi tutashgan holda
birikma bo`lib ishlaydilar.
Bulardan biri qamrovchi,
ikkinchisi esa qamraluvchi
hisoblanadi. Qamrovchisi (tashqi) –
teshik deyilib, qamraluvchisi (ichki) –
val deb
ataladi. Bu atalishlar istalgan ko`rinishdagi (shakldagi) detallarga taaluqli (6.1-rasm
a,b, ga qarang).
Oddiy birikmalar
O`zaro birikkan detallarda erkin va tutashib turuvchi yuzalari (sirtlari) bor.
Tutashib turuvchi yuzalar (sirtlar) va ularning o`lchamlari hisoblash (mustahkamlikka,
bikirlikka) yo`li bilan olinib va keyin standartga muvofiq nominal chiziqli o`lchamlar
qatoridagi sonlarga yaxlitlab (odatda katta tomonga) qabul qilinadi.
Nominal chiziqli o`lchamlarning asosan 4 ta asosiy va 1 ta yordamchi o`lchamlar
qatorlari o`rnatilgan.
6
,
1
10
5
bo`lib R5
qator uchun,
25
,
1
10
10
bo`lib R10 qator uchun,
12
,
1
10
20
bo`lib R20 qator uchun,
06
,
1
10
40
R40 qator uchun va R80 qator uchun o`lchamlar
qatorlari Odatda erkin o`lchamlar konstruktiv tarzda olinadi(qabul qilinadi).
Shuningdek, nominal haqiqiy va chekli o`lchamlar ham mavjud.
Dostları ilə paylaş: 
